Αναζητήστε στην Πύλη

Σύνθετη αναζήτηση
 
Αρχική 09 Φεβρουαρίου 2025
Πολιτισμός Παραδοσιακές μορφές Τέχνης - Επαγγέλματα Ξυλογλυπτική Ήπειρος Μέτσοβο

Βημόθυρα Ωραίας Πύλης, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρίνου (1780)
(Φωτογραφία: Τριαντάφυλλος Σιούλης)

Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
Χάρτης Νομού Ιωαννίνων όπου αποτυπώνονται σημεία που υπάρχουν έργα Μετσοβιτών και Τουρνοβιτών ξυλογλυπτών
Χάρτης Νομού Ιωαννίνων όπου αποτυπώνονται σημεία που υπάρχουν έργα Μετσοβιτών και Τουρνοβιτών ξυλογλυπτών

Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Πέτρα
Υφαντική
Ασημουργία
Ξυλογλυπτική
Αγιογραφία - Ζωγραφική
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ
Ήπειρος
Γοργοπόταμος
Μέτσοβο
Ξυλογλυπτική: ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Ολες οι κατηγορίες
Αντιπροσωπευτικά έργα
Η ξυλογλυπτική του Μετσόβου
Η ξυλογλυπτική του Γοργοποτάμου

14/11/2006
Τα συμφωνητικά

Τριαντάφυλλος Σιούλης

© Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων
προεπισκόπηση εκτύπωσης

Αναφέρουμε για παράδειγμα συμφωνητικό που υπογράφεται το έτος 1659 μεταξύ των επιτρόπων του ναού Φανερωμένης στη Ζάκυνθο και του Κρητικού ξυλογλύπτη Μανιού Μαγκανιάρη, στο οποίο βλέπουμε να συμφωνείται η καταβολή του 1/3 της τιμής του τέμπλου ως προκαταβολή:
«Εν Χριστού ονόματι αμην 1659 Απριλίου 30 στον αιγιαλόν της πόλεως Ζακύνθου την σήμερον ενεφανίσθησαν παρόντες σωματικώς εξ εν[ο]ς μέρο[υ]ς ο σινιόρ Μικέλης Ρουτζέρης, σινιόρ Αλέξης Φωτεινός και σινιόρ Γιαννάκης Δράκος γαστάλδοι στο παρόν της κυρίας της Φανερωμένης κάνοντας δια λό[γους] τους και δια τους ερχομένους εκ δε του ετέρου μέρο[υ]ς σινιόρ Μανιός Μαγκανιάρης από την Κρήτη ταγιαδόρος τα οποία μέρη εσυμφώνησαν ως κάτωθεν ήγουν οι άνωθε γαστάλδοι με γνώμη και βουλή οληνής της ανορίας ντεζιντεράροντας (επιθυμώντας) να φτιάσουνε τα διάστηλα του Αγίου Βήματος του άνωθεν ναού εις ετούτον μόδον (τοιουτοτρόπως), ήγουν ο άνωθεν σινιόρ Μανιός υπόσχεται να φτιάση τα άνωθε διάστηλα και Σταυρό με τα δύο καπιτέλια (γεισώματα, εδώ capitello=κιονόκρανο) τις μπάντες (ταινίες, ζώνες, διαζώματα) ως καθώς τους έδειξε το νταισένιο (σχέδιο) και εστάθηκαν [ν]τακόρδο (εσυμφωνήσανε) με το ίδιον [ν]ταισένιο να του δώσουν δια μαρτζέδες (μεροδούλια) του εις τούτο περ τούτο τη σούμα (εν συνόλω) ριάλια τρακόσα Νο (300) εις ράτες (δόσεις) τρεις, ήγουν τα εκατό ναν του δώσουνε στο παρόν σε τόσα ακοντάδα (προπληρωτέα) και τα άλλα εκατό παριμέντε (ομοίως) ναν του τα δώσουνε στα μισοκοπίσματα και το ρέστο τα έτερα άλλα εκατό εις το τέλος της αυτής φάμπρικας δια την οποία πρώτη ράτα του δίνουν τώρ’ εις το παρόν κρασί κόκκινο από εκείνο οπού ηβρέσκεται να έχει ο άνωθες ναός στη γκάναβά της (υπόγειο, κάβα) βουτζία (βαρέλια) τρία εξηντάρια και του το μαντινιέρουνε (υποστηρίζουνε, διαβεβαιώνουνε) οι άνωθε γαστάλδοι πώς να έβγουνε νέτα σταμνία εκατό πενήντα Νο 150 το οποίο κρασί το είδε πολλές φορές ο άνωθες Μαγκανιάρης και είναι της ευχαρίστησής του και το εβούλωσε και επρετζιάρανέ το (το εχτιμήσανε) εν τω μέσω τους (αναμεταξύ τους) από άσπρα 50 το κάθε σταμνί (40 καρτούτσα = 14 οκάδες περίπου), μιζούρα του παρόν τόπου οπού κάνου[ν] τα άνωθε σταμνία (150) ριάλια εβδομήντα εννιά Νο (79) και το ρεστάντε (υπόλοιπο) έως του σιπλιμέντου (συμπληρώσεως) των εκατόν οπού είναι ριάλια εικοσιένα της πρώτης ράτας ναν του τα δώσουμε ημείς οι γαστάλδοι οπού έχουν να μείνου[ν] και γένουν και έτζι ομπλιγάροντας (αναλαμβάνοντας) με τις άνωθεν φόρμες (όρους) με εξα[κα]θαρωσύνη περιπλέον ότι υπόσχουνται οι άνωθε γαστάλδοι και σουτζεσόροι (διάδοχοι) ως άνωθεν να έχουν του άνωθε ινταγιαδόρου ένα μαραγκό δια να του ξεγροσάρη (ροκανίση) τα ξύλα οπού χρειάζουνται να ντοπεραριστού[ν] (χρησιμοποιηθούν) εις την άνωθεν φάμπρικα. Έτζι αλικόντρο (αφ’ ετέρου) ομπλιγάρεται και ο αυτός Μανιός να κοντινουάρη (συνεχίση) και νετφινίρη (τελειώση) ιν τούτο περ τούτο την αυτή δουλειά και τις κολόνες της κάτου μερίας να τις κάμη ωσάν και τις απάνου περό (δηλαδή) με δίχως ριλαίβο (ανάγλυφο). Έτσι υπόσχονται βιτζέντε βολμέντε (αμοιβαίως) τα μέρη και με τις άνωθε ξεκαθαρότητες, να μαντινιέρου την παρούσαν εισε όλα της τα μέρη εις υπόσχεσης και τα εξής έτσι συνιβασμένοι και τα εξής εις μαρτυρίας των κάτωθεν:
Σταμετέλος Χαλκοματάς μαρτυρώ τα άνωθε.
Γιάννης Νομικός μαρτυρώ τα άνωθε.
Αλέξης Φωτεινός γαστάλδος βεβαιώνω τα άνωθε και δια όνομα του κολέγα μου του σινιόρ Μικέλη Ρουτζέρη δια να μην ηξεύρη να γράψη.
Γιάννης Δράκος βεβαιώνω τάνοθε.
Εγω Μανέας Μαγκανιάρης βεβαιώνω τα άνωθε».
Όταν η κατασκευή ενός ναού τελείωνε, η επιτροπή αναλάμβανε να βρει ξυλογλύπτες για την κατασκευή του γλυπτού διακόσμου. Αν γνώριζε κάποιον φημισμένο ταλιαδόρο, τον ειδοποιούσε για να του αναθέσει την κατασκευή του. ʼλλες φορές πάλι πληροφορούνταν οι ταλιαδόροι πού φτιάχνονταν εκκλησίες και πήγαιναν αυτοί να συναντήσουν τους επιτρόπους και να αναλάβουν την δουλειά. Ανάλογα με τη συμφωνία οι ξυλογλύπτες εργάζονταν «σύψουμα» ή «ξίψουμα», δηλαδή με ή χωρίς τροφή εξασφαλισμένη από τους εργοδότες. Με ανάλογη διαμόρφωση της τιμής η πρώτη ύλη επιβάρυνε τον τεχνίτη ή τον πελάτη. Οι ξυλογλύπτες, είτε δουλεύανε στον τόπο που ήταν ο ναός είτε στον τόπο τους και στη συνέχεια γινότανε η μεταφορά των ξυλόγλυπτων για την τοποθέτησή τους στο ναό.
Η φήμη ήταν από τους σπουδαιότερους παράγοντες στην ανεύρεση εργασίας. «Ύστερα από τη φήμη γινόταν η συνάντηση σε κάποιο παζάρι ή πανηγύρι εκείνης της εποχής. Εκεί ο αρχιταλιαδόρος έδειχνε περιληπτικά, άλλα καλλιτεχνικά σχέδια από τέμπλα, άμβωνες, δεσποτικούς θρόνους, προσκυνητάρια και κουβούκλια επιταφίων, με διαπραγματευτικά περιθώρια προς όλες τις κατευθύνσεις του σχεδίου και της τιμής. Κατέληγαν στην επιλογή ενός σχεδίου, συμφωνούσαν στην τιμή, τον τρόπο πληρωμής και παράδοσης της εργασίας, υπέγραφαν κοντράτα ή συμβόλαια πότε σε συμβολαιογράφους και άλλοτε ιδιωτικά μεταξύ τους, δηλαδή της εκκλησιαστικής επιτροπής και του ξυλογλύπτη με όρους για την ακρίβεια και λεπτότητα των σκαλισμάτων, για την ποιότητα του ξύλου και για το χρόνο της αποπληρωμής της εργασίας. Από όλες τις ποιότητες της ξυλείας προτιμούσαν την καρυδιά και οι πελάτες, γιατί ήταν μεγάλης αντοχής και οι ξυλογλύπτες γιατί η ξερή καρυδιά σκαλίζεται ευχάριστα και χωρίς προβλήματα».
Πολλές φορές, οι κάτοικοι των κοινοτήτων όπου φιλοτεχνούνταν τέμπλα, έδιναν στους ξυλογλύπτες και ευχαριστήρια γράμματα, κάτι σαν συστατικές επιστολές, επιβεβαιωτικές της αξιοσύνης τους. Αυτές ήταν χρήσιμες για τη δουλειά τους, αφού τις έδειχναν και σε άλλες κοινότητες για να πείθουν και να αναλαμβάνουν και άλλα έργα.
Έτσι βλέπουμε για παράδειγμα: «Απόδειξις εξοφλητική του ξυλογλύπτου Ιωάννου Πασκούλη κατασκευαστού του τέμπλου της Εκκλησίας Αγ. Κωνσταντίνου (σ.σ. Μητρόπολις Φιλιππουπόλεως) ... ο μάστωρ Γιάννης Πασκούλης Μετζοβίτης ταληδούρος, ωμολόγησεν ιδίω στόματι ότι κατά το ενυπόγραφον κονδράτον του με το να εσυμφώνησε μετά των ενοριτών αγίου Κωνσταντίνου δια να κατασκευάση το τέμπλον της εκκλησίας του αγίου Κωνσταντίνου κατά το σχέδιον της Βιέννης, ομού με τον δεσποτικόν θρόνον και το κουβούκλιον της αγίας τραπέζης δια γρ. 22.370, με το να ετελείωσεν ήδη κατά κοινήν αρέσκειαν έλαβε σώα αυτά τα 22.370 γρ. παρά των ιδίων ενοριτών και εξώφλησε κατά τελείαν εξόφλησιν μη έχων του λοιπού ζητείν παρ’ αυτών ουδέν μέχρις οβολού. Όθεν εις ένδειξιν εγένετο το παρόν εξοφλητικόν και εμμάρτυρον διπλούν γράμμα τη μαρτυρία των κάτωθεν αξιοπίστων μαρτύρων και τη ημετέρα επιβεβαιώσει και το μεν εδόθη τω μάστωρ-Γιάννη το δε τη εκκλησία ίνα έχη το κύρος και την ισχύν εν παντί κριτηρίω δικαιοσύνης. 1836 Μαρτίου 17 Μάστωρ Ιωάννης Πασκούλης Μετσοβίτης ταληδούρος βεβαιώ τα άνωθεν». Η κοινότητα Γιαννιτζιούς δίνει ευχαριστήριο με ημερομηνία 26 Σεπτεμβρίου 1883 προς τον Γεώργιον Ταλιαδούρον (εννοεί τον Μέρανο): «μας ευχαρήστησαι λίαν καλός. Από την συμφονήαν έγηναι καλήτερον τρηπλούν. Δια τούτω δήδομαι το παρόν ευχαρηστήριον εις τον γεωρ(γιον) Νικολάου Ταλιαδούρον από μέτζοβον και εις ένδηξην». Κάτι ανάλογο γίνεται και σε άλλο χωριό της Ευρυτανίας: «Βεβαιώ ο υποφαινόμενος Ιωάννης Μερενίτης, εργολάβος της εσωτερικής κατασκευής του εν τω χωρίω Αγία Τριάδι κειμένου ιερού ναού του Αγίου Βησσαρίωνος, ότι παρέλαβον σήμερον παρά του Γεωργίου Μηλιώτου, ειδήμονος, το τέμπλον και ταβάνιον του ειρημένου ναού κατασκευασθέν υπ’ αυτού συνφώνως με τον οικείον προϋπολογισμόν και ουδεμίαν έχω κατ’ αυτού απαίτησιν:
Εν Αγία Τριάδι τη 23 Ιανουαρίου 1894
Ο παραλαβών
Ι. Μερενίτης».
Μερικές φορές για να πάρουν κάποια δουλειά, γινόταν και ένα είδος διαγωνισμού μεταξύ των διαφόρων συντροφιών ταλιαδόρων. Τους ανάθεταν ένα μικρό τμήμα του έργου για δείγμα και ανάλογα με την απόδοση, γινόταν και η ανάθεση όλου του έργου.
Σύμφωνα λοιπόν με την προφορική παράδοση έγινε διαγωνισμός μεταξύ Τουρνοβιτών και Μετσοβιτών ξυλογλυπτών για την ανάθεση της κατασκευής του τέμπλου του ναού Αγίου Αθανασίου Ιωαννίνων. Στους Μετσοβίτες είχε ανατεθεί το σκάλισμα του άμβωνα και στους Τουρνοβίτες του δεσποτικού θρόνου. Τελικά η κατασκευή ολόκληρου του έργου ανατέθηκε στους Τουρνοβίτες ξυλογλύπτες. Κατά την Χατζημιχάλη ο διαγωνισμός έγινε μεταξύ ταλιαδόρων Μετσοβιτών και ξυλογλυπτών από τα Πράμαντα των Τζουμέρκων. Πάντως ο Πλατάρης αμφισβητεί κατά κάποιο τρόπο το γεγονός αυτό γράφοντας ότι «ή και ο άμβωνας είναι έργο Τουρνοβιτών ή και το τέμπλο είναι έργο Μετσοβιτών», αφού μαζί με άλλα στοιχεία, παρουσιάζει και επιστολή του τελευταίου απογόνου της οικογένειας Ταλιαδόρου ή Βούρη από το Τούρνοβο, του Γεωργίου, ο οποίος αφού δεν αναφέρει τίποτα για το έργο της Μητρόπολης Ιωαννίνων ότι φτιάχτηκε από προγόνους του, όπως τους αποδίδεται, δεν αποκλείει σε επιστολή του «να είναι και από Μετσοβίτες τεχνίτες» φιλοτεχνημένο.

Σχετική Βιβλιογραφία