14/11/2006
Παράλληλες ξυλουργικές εργασίες
Οι ξυλογλύπτες, εκτός από την κατασκευή τέμπλων και άλλων εκκλησιαστικών αντικειμένων καθώς και των ξυλόγλυπτων διακοσμήσεων των σπιτιών, ασχολούνται και με άλλες σχετικές εργασίες, ιδιαίτερα σε δύσκολες οικονομικά περιόδους. Μαραγκοδουλειές, ακόμη και σοβατίσματα, όπως φαίνεται και από συμφωνητικά που υπέγραφαν, ήταν μερικές από τις ασχολίες τους.
Έτσι, βλέπουμε για παράδειγμα σε αναγραφή με χρονολογία 1 Δεκεμβρίου 1787, τον ξυλογλύπτη Γιάννη Ποπολάνο να αναλαμβάνει ευτελέστερη εργασία, αφού στο ναό των Αγίων Θεοδώρων στο Κάστρο (Κεφαλονιά), δουλεύει στην διόρθωση της σκεπής.
Πολλές φορές μάλιστα συνέβαινε και αυτοί που είχαν σαν κύρια απασχόληση ξυλουργικές εργασίες, όπως οι μαραγκοί και οι ταβαντζήδες, να ασχολούνται και με την τέχνη της ξυλογλυπτικής. «Οι ταβαντζήδες ή ταβατζήδες, δηλαδή οι μαραγκοί ερχόταν στο γιαπί αμέσως μετά τους χτιστάδες. Στις σωστές δουλειές τις κάσες τις ετοίμαζαν οι ταβαντζήδες, και τις παραδίναν στους χτίστες για να τις εντοιχίσουν. Κατασκεύαζαν κάθε ξυλουργική εργασία της οικοδομής, αλλά και αμπάρια για τη φύλαξη των δημητριακών, και πολλές μερεμετοδουλειές συντήρησης σε παλιά σπίτια. Αν δεν υπήρχαν σκαλιστάδες κάναν και σκαλίσματα. Τότε τα τσιράκια ξενυχτούσαν σκαλίζοντας με το σουγιά τα ξυλαράκια των ταβανιών, επάνω σε συγκεκριμένη φόρμα. Οι ίδιοι οι μαραγκοί κάναν και το σουβατζή και συχνά και το μπογιατζή ή και τον ζωγράφο, μάλλον στις προχειρότερες δουλειές. Τις μπογιές τις φτιάχναν οι ίδιοι οι μαστόροι (λαδοχρώματα ή του αυγού) για τις τοιχογραφίες».
Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται και από το παρακάτω συμβόλαιο που υπογράφτηκε στα Ιωάννινα με χρονολογία 15 Απριλίου 1904: « ... οι επίτροποι των εκκλησιών Κοσμηράς κ.κ. Γάκης Παπάς, Σπυρίδων Παναγιώτης και Μήχο Μπάμπας και αφ ετέρου ο εκ Μετσόβου κ. Γεώργιος Μπαλτσόγιας (πρόκειται για τον Μέρανο ή Μηλιώτη), άπαντες υπήκοοι οθωμανοί και χριστιανοί ορθόδοξοι συνεφώνησαν ως εξής: Ο Γεώργιος Μπαλτσόγιας αναλαμβάνει εργολαβικώς την εσωτερικήν διακόσμησιν της καθολικής εκκλησίας του χωριού Κοσμηράς της τιμωμένης επ ονόματι της Αγίας Οσιομάρτυρος Παρασκευής ... κ.λ.π. Ο Γεώργιος Μπαλτσόγιας υπόσχεται και υποχρεούται την κατασκευήν των ακολούθων ήτοι ενός τέμπλου επι της προειρημένης νεοκτίστου εκκλησίας, όστις θα είνε κατά πάντα όμοιος με τον της Αγίας Αικατερίνης ενταύθα, ένα αρχιερατικόν θρόνον, όστις θα είναι επίσης όμοιος με τον του Αγίου Νικολάου αγοράς ενταύθα, ένα άμβωνα επίσης όμοιον με τον του Αγίου Νικολάου ενταύθα, όλα τα στασίδια τα οποία θα χρησιμεύσουν εντός της ειρημένης εκκλησίας. Το Νταβάνιον εκκλησιαστικόν και κομψόν με θολωτόν Παντοκράτορα. Πάτωμα εν τω νάρθηκι μετά κλίμακος και των σχετικών καβασίων άνω και κάτω του νάρθηκος. Δύο θύρας μεγάλας με δύο φύλλα των δύο και ήμισυ μέτρων. Τσερτσεβέδες δέκα τριών παραθύρων
. και τέλος το εσωτερικόν της ειρημένης εκκλησίας σουβάτισμα εις δύο χέρια ως συνήθως
κ.λ.π.».
Κύρια απασχόλησή τους, όπως είπαμε, ήταν η ξυλογλυπτική διακόσμηση, ακόμη και των σπιτιών. Όταν τέλειωνε το χτίσιμο ενός σπιτιού «
φωνάζανε τους ταγιαδόρους για να συμφωνηθεί το στόλισμά του. Ανάλογα με τις διαστάσεις της ξυλόγλυπτης επιφάνειας που στολιζότανε, του πιο πλούσιου ή του πιο απλού σκαλίσματος και ανάλογα με το είδος της ξυλείας γινότανε και η συμφωνία». Ο Παπαζήσης γράφει για τον ξυλογλύπτη Γιάννη Γκιώνη σχετικά: «Ο Ιωάννης Γκιώνης, παππούς, επονομαζόταν αρχοντομάστορας γιατί η δουλειά του ήταν περιζήτητη στ αρχοντόσπιτα του Μετσόβου όπου σκάλιζε νταβάνια, κασσέλες, μεσάντρες κ.λ.π.».
Αλλού, όπως βλέπουμε για παράδειγμα να συμβαίνει με την οικογένεια Σέχη του Τουρνόβου (Γοργοπόταμου), είχαν σαν κύρια απασχόληση την ξυλουργική και κατά δεύτερο την ξυλογλυπτική. Κάτι ανάλογο βλέπουμε να συμβαίνει και με τον Γιώτη από το Βρυσοχώρι, ο οποίος είχε κύρια απασχόληση την ξυλουργική και περιστασιακά ασχολούνταν και με την ξυλογλυπτική. Επίσης οι Μετσοβίτες Νικόλαος και Κώστας το 1852 που επισκευάζουν το ταβάνι του ναού των Αγίων Πάντων στην Ανθούσα Καλαμπάκας αναφέρονται ως «ταβαντζήδες».
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω αλλά και άλλες πληροφορίες, αυτοί ασχολούνταν με κάθε είδους ξυλουργική εργασία, διακόσμηση ναών, διακόσμηση κτιρίων και αρχοντικών (ταβάνια, μεσάντρες, κασέλες, στεφανοθήκες, εικονοστάσια, κορνίζες, οικιακής χρήσης ξύλινα σκεύη), ακόμη και βαρέλια. Η λαϊκή αυτή μορφή της τέχνης περιλάμβανε ακόμη πολλά άλλα αντικείμενα. Αναφέρουμε για παράδειγμα τους νεότερους ξυλογλύπτες Αντώνη Σιούλη από το Βοτονόσι που ζούσε χρόνια μόνιμα στο Μέτσοβο, καθώς επίσης τον Βοτονοσιώτη Στέργιο Μαυρογιώργο με αξιολογότατα μικρά σε μέγεθος έργα όπως εικόνες, γκλίτσες, αγαλματίδια και διάφορα άλλα ξυλόγλυπτα με συμπλέγματα ζώων και ανθρώπων.
Ειδικότερα για τους ξυλογλύπτες του Μετσόβου και τα έργα τους αναφέρεται: «Οι ως άνω ξυλογλύπται, εκτός των εκκλησιαστικών διακόσμων, εφιλοτεχνούσαν και οικιακούς τοιούτους, όπως οροφάς (νταβάνια) ντουλάπες, ντουλαπάκια με διάφορα αραβουργήματα, σαρμανίτσες (λίκνα δια μικρά), τραπεζάκια, σκαμνιά κ.τ.λ. Με τοιαύτα σκαλίσματα ήσαν στολισμέναι πολλαί οικίαι πλουσίων του Μετσόβου ... η οικία του Δημ. Μέρανου με σκαλιστήν οροφήν και σκαλιστά τραπεζάκια, καναπέδες και πολυθρόνες άπαντα κατασκευασθέντα υπό του Γεωργίου και Νικολάου Μέρανου και η οικία του Δημ. Παπουτσή με οροφήν και ντουλαπάκια κατασκευασθέντα υπό του Νικολάου Ρόζου ή Τρίχα. ...Οι εν λόγω αδελφοί Ιωάννης και Αθανάσιος Μερτζάνης κατασκευάζουν είδη ξύλων οία είναι τα κάτωθι: 1) Κασσέλες εις διάφορα μεγέθη, 2) Κασσετίνες, Τσιγαροθήκες, 3) Πιάτα τοίχου εις διάφορα σχέδια, 4) Εταζέρες τοίχου, 5) Γραφεία φορητά, 6) Καρέκλες διάφορες, 7) Ροζέττες ταβανιού (οροφής), 8) Πορτατίφ, χειρολαβαί θυρών κλπ. ...Αναφέρονται και Μετσοβίται κατασκευασταί μουσικών οργάνων εκ ξύλου και τοιούτοι ήσαν οι ξυλουργοί Νικόλαος Αργύρης και Απόστολος Αργύρης και δύο τέκνα του Γεώργιος και Δημήτριος, επιζών εν Ιωαννίνοις. Οι ανωτέρω κατεσκεύαζαν βιολιά, μαντολίνα, κιθάρες και ταμπουράδες, εν ταυτώ δ ήσαν και άριστοι παίκται των μουσικών αυτών οργάνων. ...ʼλλοι Μετσοβίται ταλιαδούροι κατεσκεύαζον και σεντούκια, κασέλλες, πλαίσια εικόνων σκαλιστά και μικρά εικονοστάσια υελόφρακτα με αραβουργήματα δι οικίας. ʼλλοι πάλιν κατεσκεύαζον από ειδικόν ξύλον σήμαντρα εκκλησιών...».
Σχετική Βιβλιογραφία
|