Αναζητήστε
στην Πύλη
Σύνθετη αναζήτηση
Αρχική
11 Δεκεμβρίου 2024
Πολιτισμός
Εκδόσεις για τα γεφύρια της Ηπείρου
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης
Ήπειρος
Ιωάννινα
H περαταριά, ή πιραταργιά ήταν ξύλινη πλωτή εξέδρα, πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ανατραπεί και κατάλληλη να μεταφέρει αρκετά άτομα και το σπουδαιότερο μεγάλα ζώα.
Ξυλογέφυρο στον Αώο, περιοχή Στομίου, το 1938
Το γεφύρι του Κουβαρά. Το έχτισε ο Πασχάλης Ζούνης το 1926.
Στο Πωγώνι, κοντά στα αλβανικά σύνορα
Πυρσόγιαννη. Ο πάνω μαχαλάς, Σουγκαράδες, το 1924
Αποχαιρετισμός μαστόρων (μπλούκι Νικόλα Λώλη) στο Βαθύλακκο. Φωτογραφία του 1934-35
Το γεφύρι της Κόνιτσας σ όλο το μεγαλείο του. Η φωτογραφία είναι προπολεμική, χωρίς τη σιδερένια γέφυρα που στήθηκε αργότερα δίπλα του ασφυκτικά.
Ο Ελληνικός στρατός στο γεφύρι της ʼρτας.
Η ʼρτα σαν μεθοριακή πόλη, ο ʼραχθος, το γεφύρι , και η γύρω περιοχή. Βρισκόμαστε στις αρχές του αιώνα.
Το γεφύρι της ʼρτας, όταν ο ʼραχθος ήταν ελληνοτουρκικό σύνορο. Λαϊκός πίνακας ζωγραφισμένος το 1897 από το Γρηγόρη Ι. Λέκα.
Το Καλογερικό, ή γεφύρι του Πλακίδα, σε σχέδιο του Ν. Μουτσόπουλου.
Το γεφύρι της Πλάκας στον ʼραχθο. Έργο του πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα από τα Πράμαντα.
Χάρτης τοπογραφικό, όπου στέκει το γεφύρι της Πλάκας. Στο ένα άκρο του τελευταίου, σώζεται ακόμη παλιό χάνι, όπου στην κατοχή ήλθαν σε συνεννόηση ο ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ. (αποτύπωση ομάδας εργασίας Τοπογράφων ΕΜΠ)
Η μικρή «κόγχη» του γεφυριού της Πλάκας, όπου πρέπει να είχε ζωγραφιστεί ο προστάτης ʼγιος.
Το γεφύρι της Γκρίκας στον ποταμό Παύλα, τον αρχαίο Ξάνθο
Ηπειρώτικος χορός σε παλιά εγγλέζικη γκραβούρα
Κάθε ηπειρώτικο γεφύρι θέλει πέτρες πολλές, χιλιάδες, για να γίνει. Κάθε πέτρα χρειάζεται κόπος πολύς, τεράστιος, για να έλθει στη θέση της. Εδώ, βλέπουμε της Τοπόλιτσας το γεφύρι, έξω από την Κόνιτσα, να το διαβαίνουν τα τελευταία κοπάδια για τα χειμαδιά. (Φωτογρ. Σπ. Μαντά 1986).
Επίσης, το στρώσιμο του καλντεριμιού, στο Φατήρι Φιλιατών, με προσωπική εργασία όλων του των κατοίκων. (Φωτογρ. Σπ. Μελετζή, 1938)
γιοφύρι πέτρινο τηράς να κρέμεται ΄ς το ρέμα κι ακόμη και τώρα τα βιολιά από την στοιχειωμάδα όταν περάσουν παίζοντας, τρέμ όλη η καμάρα Γι αυτό και τα όργανα, στις ηπειρώτικες γαμήλιες πομπές, όταν περνούσαν ένα γεφύρι, σταματούσαν να παίζουν. Το διάβαιναν όλοι σιωπηλοί, χωρίς γέλια, τραγούδια και μουσικές. Βλέπουμε λοιπόν ηπειρώτικο «ψίκι», με μπροστά τα όργανα, να προχωράει για την εκκλησία, κάπου στο Ζαγόρι (Φωτογρ. Σπ. Μελετζή)
Κι όταν το «ψίκι» φτάνει στο γεφύρι του Οικονόμου, η πομπή σοβαρεύει για λίγα λεπτά μέχρι να περάσουν στη απέναντι όχθη . Η σκηνή είναι από το γάμο του Ευρυπίδη Γιαννακού, που έγινε στο Τσεπέλοβο του Ζαγοριού, το 1933.
Με το γεφύρι της Κόνιτσας, οι τεχνίτες της Πυρσόγιαννης ήσαν ανέκαθεν δεμένοι στενά. Ο Ζιώγας Φρότζος που το έχτισε το 1871 ήταν βέβαια Πυρσογιαννίτης, αλλά και οι άλλοι μαστόροι που κατά καιρούς χρειάστηκε να το φροντίσουν κατάγονταν από το ίδιο χωριό. Εδώ, στη μία φωτογραφία, το γεφύρι της Κόνιτσας ενώ επισκευάζεται το 1913. Ήταν η χρονιά που ο Τζαβήτ Πασάς οπισθοχωρώντας, θέλησε να το ανατινάξει και το κανιοβόλησε. Ευτυχώς, το μόνο που κατάφερε ήταν να το τραυματίσει ελαφρά. (Φωτογρ. Από το αρχείο του Σωτήρη Τουφίδη).
Στην άλλη, τη δεύτερη φωτογραφία, Πυρσογιαννίτες μαστόροι, με τα εργαλεία στα χέρια τους, έτοιμοι να αρχίσουν τη δουλειά. Βρισκόμαστε στα 1937 (Από το αρχείο Προοδ. Ένωσης Πυρσόγιαννης/περ. «Αρμολόι»).
Βλάχοι στην καταγωγή οι κάτοικοι των περισσότερων χωριών του ανατολικού Ζαγοριού (Βλαχοζάγορα), ασχολήθηκαν κυρίως με την κτηνοτροφία, αλλά και με την υλοτομία εξ αιτίας ακριβώς των εκτεταμένων δασών της περιοχής. Η Βωβούσα, κεφαλοχώρι ονομαστό πάνω στην Πίνδο, με βλάχικο όλο του τον πληθυσμό του, σε φωτογραφία που τράβηξε ξένος περιηγητής το 1888.
Μπροστά, φαίνεται το μεγάλο γεφύρι στον Αώο να ενώνει τους δύο μαχαλάδες του χωριού. Ποζάρουν πάνω του με καμάρι, αρκετοί ντόπιοι. Καμαρωτοί όμως αντικρίζουν το φακό και οι ξυλοκόποι της διπλανής φωτογραφίας. Και οι τρεις τους βλάχοι, κάπου στο ανατολικό Ζαγόρι, ανάμεσα 1928 με 1931 (φωτογρ. Έλλης Παπαδημητρίου).
Για τους αγωγιάτες του παλιού καιρού, τους κυρατζήδες που οδηγούσαν τα καραβάνια από τη Ήπειρο στο μακρινό Βουκουρέστι στο Βελιγράδι και τη Βουδαπέστη, πρώτος και μεγαλύτερος κίνδυνος στάθηκαν οι οπλισμένοι και αδίστακτοι ληστές. Αμέσως μετά, δεύτερο σοβαρό εμπόδιο στο δρόμο τους, θεωρήθηκαν τα πολλά ποτάμια, που ψηλά, τολμηρά γεφύρια βοηθούσαν να τα διαβούν, όχι όμως πάντα χωρία απώλειες. Το πέρασμα ενός τέτοιου πετρογέφυρου μαρτυρούσε όλο το θάρρος μα και την τέχνη ενός έμπειρου κυρατζή.
Να ένας Ηπειρώτης αγωγιάτης, με το μουλάρι του φορτωμένο, σε δρόμο, μάλλον μονοπάτι, εκείνου του καιρού (φωτογρ. Έλλης Παπαδημητρίου). Και στο γεφύρι του Μύλου, στο Ζαγόρι, ένα Καραβάνι το βλέπουμε να συνεχίζει το πολυήμερο ταξίδι του. (φωτογρ.).
Το τόξο, για τον Ηπειρώτη μάστορα, στάθηκε μια δύσκολη και επίπονη κατάχτηση, καρπός μακροχρόνιας άσκησης και εμπειρίας. Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές κατασκευές, δίνοντας λύση σε τεχνικά, ταυτόχρονα και αισθητικά προβλήματα. Ας δούμε δύο πετυχημένες εφαρμογές του. Παλιά δημόσια βρύση, τοξωτή, στη Βοστίνα, σήμερα Πωγωνιανή, το 1938 (φωτογρ. Σπ. Μλετζή).
Το μονότοξο γεφύρι του Βοϊδομάτη προπολεμικά. Στα πέτρινα γεφύρια, το τόξο βρήκε την τολμηρότερη έκφρασή του. (Φωτογρ. Καλογερίδη).
Όχι σπάνια, θα λέγαμε τις περισσότερες φορές, ένα γεφύρι χώριζε το κάθε χωριό από τα χωράφια του απέναντι «κάμπου». Το διάβαιναν οι χωρικοί, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα να πάνε να δουλέψουν στα χτυπήματα το πρωί, να επιστρέψουν να ξαποστάσουν στα σπίτια τους το σούρουπο. Και την Κυριακή, την κάθε σκόλη, πήγαιναν στο καφενείο, το πιο κοντινό στη ρεματιά, και παρατηρούσαν το έρημο κείνη την ημέρα γεφύρι.
Πολύτοξο και επιβλητικό το πέτρινο γεφύρι του Σκούμπη, σε έβγαζε στα πρώτα σπίτια του Ελμπασάν(ι), απ όπου δρομάκια καλντεριμωτά, πολύστροφα, αναλάμβαναν να σε ανεβάσουν στους πάνω μαχαλάδες (φωτογρ. Από το αλβανικό Monumentent). Κάθε Κυριακή, με την καλή του φορεσιά, καθόταν κι ο Μπάρμπα Γιάννης στο καφενείο της Βυσσιανής, στο Πωγώνι, έπινε τον καφέ του, κι αγνάντευε απέναντι, ή στα .. χρόνια τα παλιά. Καλοκαίρι του 1938 πως πέρασαν τα χρόνια! (φωτογρ. Σπυρ. Μελετζή).
Λένε πως οι Ηπειρώτες Κουδαραίοι, οι πετράδες δηλαδή στη συνθηματική τους γλώσσα, «κούδα» σήμαινε πέτρα έχτισαν τον κόσμο ολόκληρο. Θα λέγαμε ακριβέστερα πως τον συμπλήρωσαν, προέκτειναν την όποια ομορφιά του σκληρού ηπειρώτικου τοπίου, απαλύνοντας τη ζωή τους. Τέχνη τους, η πειθαρχημένη επανατοποθέτηση της σκόρπιας πέτρας σε σχήματα πια αρχοντικού, μύλου, εκκλησίας, βρύσης, τολμηρού γεφυριού. Και όλα αυτά εδώ και το σημαντικότερο χωρία κάποια ρήξη με το περιβάλλον. Με το καλάμι στα χέρια, στη Βοστίνα του 1927, Πυρσογιαννίτες πελεκάνοι «σιάζουν» την πέτρα (από το αρχείο της Προοδ. Ένωσης Πυρσόγιαννης /περ. «Αρμολόι»).
Πέτρα στην πέτρα το παλιό γεφύρι του Μίσιου, μέσα στην αγριότητα του Βίκου σμικρύνεται σ ένα απλό εξάρτημα της φύσης. Κι ο ανθρώπινος ρυθμός του, αφομοιώνεται από την ασυμμετρία του τοπίου. (Φωτογρ. Έλλης Ππαδημητρίου).
Το ηπειρώτικο τόξο γέρασε σαν κατασκευή όμως. Σαν σχήμα εξακολουθεί και σήμερα να ανακουφίζει τουλάχιστον αισθητικά. Και έγινε η τόλμη έκφραση, να εμπνέει το σεβασμό. Στην Παραμυθιά του 1938. Αγορά. Ο αγώνας του μεροκάματου ο ίδιος, κάθε πρωί.
Κάτω από την κάμαρα (φωτογρ. Σπ. Μελετζή). Στην Κόνιτσα του 1975. Αποκατάσταση. Το καμπανάκι και πάλι στη θέση του, να προειδοποιεί. Κάτω από την καμάρα (φωτογρ.;).
Γεώργιος Μπίκας. Ο Εθνικός ευεργέτης από το Τσεπέλοβο Ζαγορίου, που το όνομά του συνδέθηκε κυρίως με το χτίσιμο του γεφυριού στο Λυκόστομο.
Το γεφύρι της ʼρτας σε παλιά υδατογραφία. Σ αυτό αναφέρονται οι περισσότερες παραλλαγές του τραγουδιού του Πρωτομάστορα.
Αν το τόξο αναστραφεί, τότε υπόκειται σε θλίψη αντί για εφελκυσμό, οπότε καταρρέει.
Γενικά μια τοξωτή κατασκευή δεν είναι μόνο θλιβόμενη. Υπάρχει και μία μικρή καμπτική καταπόνηση.
Παραδείγματα ευσταθών τοξωτών κατασκευών: (α) Ρηγματωμένο τόξο με σταθερές στηρίξεις και δύο αρθρώσεις στα τέταρτα του μήκους. (β) Παραμορφωμένο τόξο με τρεις ρηγματώσεις και μία υποχωρούσα στήριξη. Η γραμμή ώθησης περνά από τις τρεις αρθρώσεις.
Το εξώφυλλο του βιβλίου του Αλεξ. Μαμμόπουλου που κυκλοφόρησε το 1973 και αποτέλεσε την πρώτη αναφορά στα ηπειρώτικα γεφύρια.
Μια συγκριτική μελέτη για το τραγούδι θρύλο «του γιοφυριού της ʼρτας». Δημοσιεύτηκε το 1971 στη «Λαογραφία», τομ. ΚΖ, σελ. 25-212.
Στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Κόνιτσα», το Μάη του 1962, δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο μια σπάνια φωτογραφία του γεφυριού στον Αώο, και περιέχονται στις σελίδες του αρκετές πληροφορίες γι αυτό (Λαμπρίδη, Σούρλα κ.α.).
Το γεφύρι του Παπαστάθη, στο ʼραχθο ποταμό, μέσα στο φαράγγι του Δρίσκου. Χτίστηκε το 1746 από τον ηγούμενο της μονής Βίλζης Αγάπιο.
Το γεφύρι του Παπαστάθη σε αποτύπωση του Ν. Μουτσόπουλου.
Το γεφύρι του Παπαστάθη και οι διαστάσεις του.
Η περιοχή του Δρίσκου, όπου και το γεφύρι του Παπαστάθη.
Στο γεφύρι του Πλακίδα, ή Καλογερικό.
Στο γεφύρι του Νούτσου, ή Κόκκορου.
Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.
Σχετικοί Σύνδεσμοι
Δεν υπάρχουν σχετικοί σύνδεσμοι.
Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης
Τα Ηπειρώτικα γεφύρια
Τα 55 πέτρινα γεφύρια του Αράχθου
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ
Ήπειρος
Ιωάννινα
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης: ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Ολες οι κατηγορίες
Δεν υπάρχουν υποκατηγορίες στη Θεματική Κατηγορία που επιλέξατε.
15/07/2008
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης
Σπύρος Ι. Μαντάς
© Δήμος Ιωαννιτών
προεπισκόπηση εκτύπωσης
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης
Αρχική
H περαταριά, ή πιραταργιά ήταν ξύλινη πλωτή εξέδρα, πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ανατραπεί και κατάλληλη να μεταφέρει αρκετά άτομα και το σπουδαιότερο μεγάλα ζώα.
Ξυλογέφυρο στον Αώο, περιοχή Στομίου, το 1938
Το γεφύρι του Κουβαρά. Το έχτισε ο Πασχάλης Ζούνης το 1926.
Στο Πωγώνι, κοντά στα αλβανικά σύνορα
Πυρσόγιαννη. Ο πάνω μαχαλάς, Σουγκαράδες, το 1924
Αποχαιρετισμός μαστόρων (μπλούκι Νικόλα Λώλη) στο Βαθύλακκο. Φωτογραφία του 1934-35
Το γεφύρι της Κόνιτσας σ όλο το μεγαλείο του. Η φωτογραφία είναι προπολεμική, χωρίς τη σιδερένια γέφυρα που στήθηκε αργότερα δίπλα του ασφυκτικά.
Ο Ελληνικός στρατός στο γεφύρι της ʼρτας.
Η ʼρτα σαν μεθοριακή πόλη, ο ʼραχθος, το γεφύρι , και η γύρω περιοχή. Βρισκόμαστε στις αρχές του αιώνα.
Το γεφύρι της ʼρτας, όταν ο ʼραχθος ήταν ελληνοτουρκικό σύνορο. Λαϊκός πίνακας ζωγραφισμένος το 1897 από το Γρηγόρη Ι. Λέκα.
Το Καλογερικό, ή γεφύρι του Πλακίδα, σε σχέδιο του Ν. Μουτσόπουλου.
Το γεφύρι της Πλάκας στον ʼραχθο. Έργο του πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα από τα Πράμαντα.
Χάρτης τοπογραφικό, όπου στέκει το γεφύρι της Πλάκας. Στο ένα άκρο του τελευταίου, σώζεται ακόμη παλιό χάνι, όπου στην κατοχή ήλθαν σε συνεννόηση ο ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ. (αποτύπωση ομάδας εργασίας Τοπογράφων ΕΜΠ)
Η μικρή «κόγχη» του γεφυριού της Πλάκας, όπου πρέπει να είχε ζωγραφιστεί ο προστάτης ʼγιος.
Το γεφύρι της Γκρίκας στον ποταμό Παύλα, τον αρχαίο Ξάνθο
Ηπειρώτικος χορός σε παλιά εγγλέζικη γκραβούρα
Κάθε ηπειρώτικο γεφύρι θέλει πέτρες πολλές, χιλιάδες, για να γίνει. Κάθε πέτρα χρειάζεται κόπος πολύς, τεράστιος, για να έλθει στη θέση της. Εδώ, βλέπουμε της Τοπόλιτσας το γεφύρι, έξω από την Κόνιτσα, να το διαβαίνουν τα τελευταία κοπάδια για τα χειμαδιά. (Φωτογρ. Σπ. Μαντά 1986).
Επίσης, το στρώσιμο του καλντεριμιού, στο Φατήρι Φιλιατών, με προσωπική εργασία όλων του των κατοίκων. (Φωτογρ. Σπ. Μελετζή, 1938)
γιοφύρι πέτρινο τηράς να κρέμεται ΄ς το ρέμα κι ακόμη και τώρα τα βιολιά από την στοιχειωμάδα όταν περάσουν παίζοντας, τρέμ όλη η καμάρα
Γι αυτό και τα όργανα, στις ηπειρώτικες γαμήλιες πομπές, όταν περνούσαν ένα γεφύρι, σταματούσαν να παίζουν. Το διάβαιναν όλοι σιωπηλοί, χωρίς γέλια, τραγούδια και μουσικές. Βλέπουμε λοιπόν ηπειρώτικο «ψίκι», με μπροστά τα όργανα, να προχωράει για την εκκλησία, κάπου στο Ζαγόρι (Φωτογρ. Σπ. Μελετζή)
Κι όταν το «ψίκι» φτάνει στο γεφύρι του Οικονόμου, η πομπή σοβαρεύει για λίγα λεπτά μέχρι να περάσουν στη απέναντι όχθη . Η σκηνή είναι από το γάμο του Ευρυπίδη Γιαννακού, που έγινε στο Τσεπέλοβο του Ζαγοριού, το 1933.
Με το γεφύρι της Κόνιτσας, οι τεχνίτες της Πυρσόγιαννης ήσαν ανέκαθεν δεμένοι στενά. Ο Ζιώγας Φρότζος που το έχτισε το 1871 ήταν βέβαια Πυρσογιαννίτης, αλλά και οι άλλοι μαστόροι που κατά καιρούς χρειάστηκε να το φροντίσουν κατάγονταν από το ίδιο χωριό. Εδώ, στη μία φωτογραφία, το γεφύρι της Κόνιτσας ενώ επισκευάζεται το 1913. Ήταν η χρονιά που ο Τζαβήτ Πασάς οπισθοχωρώντας, θέλησε να το ανατινάξει και το κανιοβόλησε. Ευτυχώς, το μόνο που κατάφερε ήταν να το τραυματίσει ελαφρά. (Φωτογρ. Από το αρχείο του Σωτήρη Τουφίδη).
Στην άλλη, τη δεύτερη φωτογραφία, Πυρσογιαννίτες μαστόροι, με τα εργαλεία στα χέρια τους, έτοιμοι να αρχίσουν τη δουλειά. Βρισκόμαστε στα 1937 (Από το αρχείο Προοδ. Ένωσης Πυρσόγιαννης/περ. «Αρμολόι»).
Βλάχοι στην καταγωγή οι κάτοικοι των περισσότερων χωριών του ανατολικού Ζαγοριού (Βλαχοζάγορα), ασχολήθηκαν κυρίως με την κτηνοτροφία, αλλά και με την υλοτομία εξ αιτίας ακριβώς των εκτεταμένων δασών της περιοχής. Η Βωβούσα, κεφαλοχώρι ονομαστό πάνω στην Πίνδο, με βλάχικο όλο του τον πληθυσμό του, σε φωτογραφία που τράβηξε ξένος περιηγητής το 1888.
Μπροστά, φαίνεται το μεγάλο γεφύρι στον Αώο να ενώνει τους δύο μαχαλάδες του χωριού. Ποζάρουν πάνω του με καμάρι, αρκετοί ντόπιοι. Καμαρωτοί όμως αντικρίζουν το φακό και οι ξυλοκόποι της διπλανής φωτογραφίας. Και οι τρεις τους βλάχοι, κάπου στο ανατολικό Ζαγόρι, ανάμεσα 1928 με 1931 (φωτογρ. Έλλης Παπαδημητρίου).
Για τους αγωγιάτες του παλιού καιρού, τους κυρατζήδες που οδηγούσαν τα καραβάνια από τη Ήπειρο στο μακρινό Βουκουρέστι στο Βελιγράδι και τη Βουδαπέστη, πρώτος και μεγαλύτερος κίνδυνος στάθηκαν οι οπλισμένοι και αδίστακτοι ληστές. Αμέσως μετά, δεύτερο σοβαρό εμπόδιο στο δρόμο τους, θεωρήθηκαν τα πολλά ποτάμια, που ψηλά, τολμηρά γεφύρια βοηθούσαν να τα διαβούν, όχι όμως πάντα χωρία απώλειες. Το πέρασμα ενός τέτοιου πετρογέφυρου μαρτυρούσε όλο το θάρρος μα και την τέχνη ενός έμπειρου κυρατζή.
Να ένας Ηπειρώτης αγωγιάτης, με το μουλάρι του φορτωμένο, σε δρόμο, μάλλον μονοπάτι, εκείνου του καιρού (φωτογρ. Έλλης Παπαδημητρίου). Και στο γεφύρι του Μύλου, στο Ζαγόρι, ένα Καραβάνι το βλέπουμε να συνεχίζει το πολυήμερο ταξίδι του. (φωτογρ.).
Το τόξο, για τον Ηπειρώτη μάστορα, στάθηκε μια δύσκολη και επίπονη κατάχτηση, καρπός μακροχρόνιας άσκησης και εμπειρίας. Χρησιμοποιήθηκε σε πολλές κατασκευές, δίνοντας λύση σε τεχνικά, ταυτόχρονα και αισθητικά προβλήματα. Ας δούμε δύο πετυχημένες εφαρμογές του. Παλιά δημόσια βρύση, τοξωτή, στη Βοστίνα, σήμερα Πωγωνιανή, το 1938 (φωτογρ. Σπ. Μλετζή).
Το μονότοξο γεφύρι του Βοϊδομάτη προπολεμικά. Στα πέτρινα γεφύρια, το τόξο βρήκε την τολμηρότερη έκφρασή του. (Φωτογρ. Καλογερίδη).
Όχι σπάνια, θα λέγαμε τις περισσότερες φορές, ένα γεφύρι χώριζε το κάθε χωριό από τα χωράφια του απέναντι «κάμπου». Το διάβαιναν οι χωρικοί, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα να πάνε να δουλέψουν στα χτυπήματα το πρωί, να επιστρέψουν να ξαποστάσουν στα σπίτια τους το σούρουπο. Και την Κυριακή, την κάθε σκόλη, πήγαιναν στο καφενείο, το πιο κοντινό στη ρεματιά, και παρατηρούσαν το έρημο κείνη την ημέρα γεφύρι.
Πολύτοξο και επιβλητικό το πέτρινο γεφύρι του Σκούμπη, σε έβγαζε στα πρώτα σπίτια του Ελμπασάν(ι), απ όπου δρομάκια καλντεριμωτά, πολύστροφα, αναλάμβαναν να σε ανεβάσουν στους πάνω μαχαλάδες (φωτογρ. Από το αλβανικό Monumentent). Κάθε Κυριακή, με την καλή του φορεσιά, καθόταν κι ο Μπάρμπα Γιάννης στο καφενείο της Βυσσιανής, στο Πωγώνι, έπινε τον καφέ του, κι αγνάντευε απέναντι, ή στα
.. χρόνια τα παλιά. Καλοκαίρι του 1938 πως πέρασαν τα χρόνια! (φωτογρ. Σπυρ. Μελετζή).
Λένε πως οι Ηπειρώτες Κουδαραίοι, οι πετράδες δηλαδή στη συνθηματική τους γλώσσα, «κούδα» σήμαινε πέτρα έχτισαν τον κόσμο ολόκληρο. Θα λέγαμε ακριβέστερα πως τον συμπλήρωσαν, προέκτειναν την όποια ομορφιά του σκληρού ηπειρώτικου τοπίου, απαλύνοντας τη ζωή τους. Τέχνη τους, η πειθαρχημένη επανατοποθέτηση της σκόρπιας πέτρας σε σχήματα πια αρχοντικού, μύλου, εκκλησίας, βρύσης, τολμηρού γεφυριού. Και όλα αυτά εδώ και το σημαντικότερο χωρία κάποια ρήξη με το περιβάλλον. Με το καλάμι στα χέρια, στη Βοστίνα του 1927, Πυρσογιαννίτες πελεκάνοι «σιάζουν» την πέτρα (από το αρχείο της Προοδ. Ένωσης Πυρσόγιαννης /περ. «Αρμολόι»).
Πέτρα στην πέτρα το παλιό γεφύρι του Μίσιου, μέσα στην αγριότητα του Βίκου σμικρύνεται σ ένα απλό εξάρτημα της φύσης. Κι ο ανθρώπινος ρυθμός του, αφομοιώνεται από την ασυμμετρία του τοπίου. (Φωτογρ. Έλλης Ππαδημητρίου).
Το ηπειρώτικο τόξο γέρασε σαν κατασκευή όμως. Σαν σχήμα εξακολουθεί και σήμερα να ανακουφίζει τουλάχιστον αισθητικά. Και έγινε η τόλμη έκφραση, να εμπνέει το σεβασμό. Στην Παραμυθιά του 1938. Αγορά. Ο αγώνας του μεροκάματου ο ίδιος, κάθε πρωί.
Κάτω από την κάμαρα (φωτογρ. Σπ. Μελετζή). Στην Κόνιτσα του 1975. Αποκατάσταση. Το καμπανάκι και πάλι στη θέση του, να προειδοποιεί. Κάτω από την καμάρα (φωτογρ.;).
Γεώργιος Μπίκας. Ο Εθνικός ευεργέτης από το Τσεπέλοβο Ζαγορίου, που το όνομά του συνδέθηκε κυρίως με το χτίσιμο του γεφυριού στο Λυκόστομο.
Το γεφύρι της ʼρτας σε παλιά υδατογραφία. Σ αυτό αναφέρονται οι περισσότερες παραλλαγές του τραγουδιού του Πρωτομάστορα.
Αν το τόξο αναστραφεί, τότε υπόκειται σε θλίψη αντί για εφελκυσμό, οπότε καταρρέει.
Γενικά μια τοξωτή κατασκευή δεν είναι μόνο θλιβόμενη. Υπάρχει και μία μικρή καμπτική καταπόνηση.
Παραδείγματα ευσταθών τοξωτών κατασκευών: (α) Ρηγματωμένο τόξο με σταθερές στηρίξεις και δύο αρθρώσεις στα τέταρτα του μήκους. (β) Παραμορφωμένο τόξο με τρεις ρηγματώσεις και μία υποχωρούσα στήριξη. Η γραμμή ώθησης περνά από τις τρεις αρθρώσεις.
Το εξώφυλλο του βιβλίου του Αλεξ. Μαμμόπουλου που κυκλοφόρησε το 1973 και αποτέλεσε την πρώτη αναφορά στα ηπειρώτικα γεφύρια.
Μια συγκριτική μελέτη για το τραγούδι θρύλο «του γιοφυριού της ʼρτας». Δημοσιεύτηκε το 1971 στη «Λαογραφία», τομ. ΚΖ, σελ. 25-212.
Στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Κόνιτσα», το Μάη του 1962, δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο μια σπάνια φωτογραφία του γεφυριού στον Αώο, και περιέχονται στις σελίδες του αρκετές πληροφορίες γι αυτό (Λαμπρίδη, Σούρλα κ.α.).
Το γεφύρι του Παπαστάθη, στο ʼραχθο ποταμό, μέσα στο φαράγγι του Δρίσκου. Χτίστηκε το 1746 από τον ηγούμενο της μονής Βίλζης Αγάπιο.
Το γεφύρι του Παπαστάθη σε αποτύπωση του Ν. Μουτσόπουλου.
Το γεφύρι του Παπαστάθη και οι διαστάσεις του.
Η περιοχή του Δρίσκου, όπου και το γεφύρι του Παπαστάθη.
Στο γεφύρι του Πλακίδα, ή Καλογερικό.
Στο γεφύρι του Νούτσου, ή Κόκκορου.
Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης
προεπισκόπηση εκτύπωσης