|
06/08/2008
Περιήγηση στο παρελθόν
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Στις δώδεκα ενότητες που προηγήθηκαν, παρουσιάστηκαν τα τμήματα εκείνα από τα παλαιά Γιάννενα, που δεν χάθηκαν. Η δέκατη τρίτη -και τελευταία- περιλαμβάνει οπτικά ντοκουμέντα από τα άλλα Γιάννενα, εκείνα που έσβησαν και εξαφανίστηκαν για πάντα. Και είναι, δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος τους.
Η μοίρα των πόλεων ακολουθεί τη μοίρα των ανθρώπων. Όπως οι άνθρωποι, έτσι και τα κτίρια, γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν. Λίγα είναι εκείνα που νικούν το χρόνο και δεν επιστρέφουν εκεί από όπου προέρχονται, τη γη. Οι μνήμες, όμως, δεν σβήνουν ποτέ και η ιστορία τους ξαναζωντανεύει, για να θυμούνται οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.
Η ρομαντική όψη των Ιωαννίνων διασώθηκε χάρη στη φωτογραφική τέχνη, την οποία πιστά υπηρέτησαν -από την αρχή του αιώνα- επώνυμοι και ανώνυμοι, γιαννιώτες και ξένοι, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, που είχαν κοινό γνώρισμα την αγάπη προς την ομορφιά, τη φύση, την πόλη, τον άνθρωπο. ʼλλοι από αυτούς βρίσκονται στη ζωή, και άλλοι όχι. Οι φωτογραφικές δημιουργίες τους όμως θα μείνουν για πάντα.
Πέρα από τα αρχεία των συστηματικών φωτογράφων που διασώθηκαν, υπάρχει ένας τεράστιος -πλην άγνωστος- πλούτος φωτογραφιών μεγάλου ενδιαφέροντος, που βρίσκεται στην κατοχή πολλών οικογενειών την πόλης. Αυτός ο πλούτος είναι δύσκολο να εντοπιστεί και να αξιοποιηθεί. Θα ήταν , γι' αυτό, πολύ χρήσιμη μια οργανωμένη προσπάθεια συλλογής του εξαίρετου αυτού υλικού, το οποίο, αφού καταγραφεί, θα επιστραφεί στους ιδιοκτήτες τους. Πολλά θα κερδίσει η τοπική ιστορία από την έρευνα αυτή.
Η πόλη των Ιωαννίνων είχε την τύχη να αποτυπωθεί το παρελθόν της και σε πολλές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια. ʼλλες ήταν κλασσικά φωτογραφικά λευκώματα, όπως «η Γιαννιώτικη Αρχιτεκτονική» του Βασίλη Μάργαρη, «τα Γιάννινα στο χώρο και το χρόνο» του Απόστολου Βερτόδουλου, καθώς και η πρόσφατη μνημειώδης έκδοση του Ριζαρείου Ιδρύματος «Ιωάννινα 1890-1950».
Σπάνιο και ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό υπάρχει, όμως, και σε πολλά άλλα βιβλία, ως συμπλήρωμα του κειμένου τους. Αξίζει να αναφερθούν τα «Γιάννινα» του Κώστα Νικολαϊδη, «Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική» της Δήμητρας Ρογκότη, «Περίπατοι στα Γιάννινα» του Δημητρίου Σαλαμάγκα και «Γιάννινα» του Κώστα Φωτόπουλου.
Επίσης παρέχουν σημαντική προσφορά στη διαχρονική παρουσίαση των Ιωαννίνων, οι δημοσιεύσεις της Παναγούλας Μπακόλα στον τοπικό τύπο για τα Πανδοχεία των Ιωαννίνων και τα Παραδοσιακά Επαγγέλματα (με σπάνιες φωτογραφικές μαρτυρίες), και το έργο της Νίτσας Σινίκη - Παπακώστα Παλιά Γιάννινα, στο οποίο η εξαίρετη καλλιτέχνιδα παρουσιάζει την παλαιά πόλη ζωγραφίζοντας με το πενάκι, με ένα μοναδικό τρόπο, που η φωτογραφία δεν μπορεί ποτέ να υποκαταστήσει.
Όσον αφορά τον πασίγνωστο Ελβετό φωτογράφο Φρεντ Μπουασονά και τα περίφημα λευκώματά του των αρχών του αιώνα, γίνεται ειδική αναφορά στις επόμενες σελίδες.
Μια άλλη πλούσια πηγή φωτογραφιών εποχής είναι τα επιστολικά δελτάρια (κάρτ-ποστάλ), που έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει με θέματα από τα Γιάννενα. Οι γιαννιώτικοι εκδοτικοί οίκοι των Γ. Δημητριάδη και Ι. Ιωαννίδη, καθώς και η πρωτοπόρος των γραφικών τεχνών "Ασπιώτη -ΕΛΚΑ" της Κέρκυρας, άφησαν σπουδαία παρακαταθήκη στον τομέα αυτό.
Θα ήταν, ασφαλώς, περιττό να επαναληφτεί η δημοσίευση φωτογραφιών από τα ανωτέρω έργα στο κεφάλαιο που ακολουθεί. Γι' αυτό παρατίθενται φωτογραφίες που δεν περιλαμβάνονται σε αυτά. Εκτός από αυτές υπάρχουν και άλλες πολλές που θα δοθούν στην τόσο αναγκαία "Τράπεζα Ηπειρωτικής Φωτογραφίας", τη δημιουργία της οποίας ανήγγειλε ήδη ο Πρόεδρος του Ριζαρείου Ιδρύματος ʼγγελος Κίτσος.
Το υλικό που θα δει στη συνέχεια ο αναγνώστης προέρχεται από ιδιωτικά αρχεία και κυρίως από εκείνα των Τζίμη Τενεχτσή, Κώστα Κόκκα και ʼκη Ρωϊμπα, προς τους οποίους και απευθύνονται οι οφειλόμενες ευχαριστίες για την ευγενική τους βοήθεια.
Οι χρονολογίες που συνοδεύουν τις φωτογραφίες που ακολουθούν, πιθανόν να αφίστανται ελαφρώς της πραγματικότητας, αφού έχουν υπολογιστεί κατ' εκτίμηση από τον γράφοντα, μετά από αξιολόγηση των θεμάτων και σε σύγκριση με άλλες υπάρχουσες πηγές και μαρτυρίες.
|
Αρχική 
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1814). Είναι η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση των Ιωαννίνων. Η σπανιότατη αυτή γκραβούρα φιλοτεχνήθηκε το 1814 από τον ʼγγλο ευγενή Ρίτσαρντς (Theophilus Richards) εκ του φυσικού, όπως σημειώνει ο ίδιος στον υπότιτλο του έργου. Ο ξένος καλλιτέχνης αποδίδει θαυμάσια το μέγεθος και τον πλούτο των κτιρίων που υπήρχαν στην πόλη στις αρχές του 19ου αιώνα (πριν από την πυρκαγιά του 1820). Στην εικόνα διακρίνονται το Φετιχιέ Τζαμί (1), τα σεράγια του Αλή (2), το τείχος της νότιας Ακρόπολης (3), το εξωτερικό φρούριο (4) και ο οικισμός του Κάστρου (5). Η πόλη των Ιωαννίνων αποτέλεσε προσφιλές θέμα των περιηγητών της εποχής αυτής, που ήρθαν να επισκεφτούν τον Αλή και διέθεταν καλλιτεχνική φλέβα. Από τα σωζόμενα έργα ξεχωρίζουν εκείνα των Χόλλαντ, Κόκερελλ, Ντυπρέ (Louis Dupre, 1789-1837), Μπερεσφορντ (George de la Poer Beresford, 1777-1862) και του διάσημου Εδουάρδου Λήρ (Edward Lear, 1812-1888).
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1890). Η άποψη της πόλης από το λόφο της Αγίας Τριάδας. Εκτός από μερικά από τα 17 τζαμιά, που υπήρχαν τότε στην πόλη και τις ακροπόλεις του Κάστρου, απεικονίζεται η συνοικία Καραβατιά και το διώροφο σπίτι με τη σοφίτα (1), το οποίο διατηρείται και σήμερα στην οδό Βλαχάβα( βλ. σελ. 79). Στο βάθος το Νησί της Παμβώτιδας, χωρίς όμως το πευκόδασος που το καλύπτει, αφού αυτό δημιουργήθηκε στην περίοδο του μεσοπολέμου. Η φωτογραφία αυτή του Αλκιβιάδη Λαμπρινού κυκλοφόρησε ως κάρτ-ποστάλ από τον εκδότη Ι. Ιωαννίδη, ο οποίος είχε ειδικότητα στα επιστολικά δελτάρια και κατέλιπε μεγάλο αριθμό από αυτά με ενδιαφέροντα θέματα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Οι κάρτ-ποστάλ αποτελούν πολύτιμη πηγή οπτικών πληροφοριών για τα Ιωάννινα των αρχών του 20ου αιώνα.
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1893). Τμήμα φωτολιθογραφίας του Κ. Γρουνδμαν «εκ φωτογραφίας του 1893, ληφθείσης από του λόφου "τα δύο αδέλφια"», που δημοσιεύτηκε και στο βιβλίο του Ρέμεραντ (Gabriel Remerand) Αλής Τεπελενλής, Πασάς των Ιωαννίνων, που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1926.Η πόλη είναι ακόμη αραιοκατοικημένη και περιβάλλεται από λαχανόκηπους, αμπελώνες και πολλά μωαμεθανικά νεκροταφεία. Τα Γιάννενα, πριν από την απελευθέρωση (1913) , είχαν δέκα επτά συνολικά οθωμανικά κοιμητήρια, γεγονός που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στον Πρόξενο της Γαλλίας Πουκεβίλ στις αρχές του 19ου αιώνα.Στη φωτογραφία διακρίνεται το αρχοντικό του Βαρζέλη (1), στην τότε Πλατεία Μνημάτων (σημερινή Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος), που ήταν η σημαντικότερη, ίσως, πλατεία της πόλης (2). Συνέχεια της πλατείας είναι η οδός Ελισάβετ Καστρισόϊα (κάτω από την νέα Ζωσιμαία Σχολή) με το σπίτι του Περικλή Μελίρρυτου ανάμεσα στα αρχοντικά της (3). Ακόμη διακρίνονται, η μεγαλοαστική οδός Παύλου Μελά (4), η περιοχή "Μάτσικα" (5), που ήταν ακατοίκητη, και το ογκώδες αλλά επιβλητικό κτίριο του Ορφανοτροφείου Γεωργίου Σταύρου (6), στο "Γυαλί Καφενέ", που μόλις είχε αποπερατωθεί. Τέλος δεξιά στη φωτογραφία είναι η εκκλησία του Αρχιμανδρείου (7), με το παρακείμενο νεκροταφείο. Στο αριστερό άκρο εικονίζονται η παλαιά χριστιανική συνοικία Καραβατιά (8) και το χωράφι στο οποίο σήμερα βρίσκεται το Βαλλάνειο Σχολείο (9).
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1920). Η περιοχή της "Σκάλας". Η πέτρινη αποβάθρα (1), στην οποία κατέληγαν τα ψαροκάικα της λίμνης διατηρήθηκε μέχρι το 1926. Η στάθμη της λίμνης έφτανε τότε μέχρι τα σπίτια της παραλίας, στα οποία στεγάζονταν τα "ταμπάκικα", δηλαδή τα βυρσοδεψεία (2). Ακόμη φαίνονται οι στρατώνες στα Λιθαρίτσια (3) και το περίφημο Μπαϊρακλή-Τζαμί της αγοράς (4). Διακρίνονται επίσης το κωδωνοστάσιο της Μητρόπολης (5) και το εξωτερικό φρούριο (6), καθώς και δύο γιαννιώτισσες (7) που πλένουν ρούχα. Η φωτογραφία κυκλοφόρησε σε κάρτ-ποστάλ από τον εκδότη Γ. Δημητριάδη.
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1898).ʼποψη της συνοικίας "Σιαράβα" και του Κάστρου από επιστολικό δελτάριο του κερκυραϊκού χρωμοτυπολιθογραφείου των αδελφών Ασπιώτη. Οι στρατιωτικοί και οι πολίτες της φωτογραφίας ρεμβάζουν από τη θέση Λιθαρίτσια.
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1946). Αεροφωτογραφία του Κάστρου και του ιστορικού Κέντρου της πόλης. Η παραλιακή λεωφόρος (1) δεν έχει ακόμη διανοιχτεί. Η Σχολή Ιππικού του Αλή (2) και η γύρω περιοχή χρησιμοποιείται από το στρατό. Η οδός Γλυκίδων (3) δεν διαθέτει κανένα από τα κτίρια που υπάρχουν σήμερα. Το σπίτι του Πασά-Καλού (4) αναπαύεται μέσα στον εκτεταμένο κήπο του. Ο βράχος της βόρειας ακρόπολης με το Ασλάν-Τζαμί (5), το Μεντρεσέ (6), την Εστία (7) και τον προμαχώνα (8) είναι γυμνός από βλάστηση. Η οδός Αβέρωφ (8) είναι ένα σκοτεινό σοκάκι, ενώ η οδός Καραμανλή (9) έχει σχεδόν ακριβώς τη σημερινή της φυσιογνωμία. Στην πέτρινη αποβάθρα (10), στο Μώλο, οι "βενζίνες" είναι αγκυροβολημένες, περιμένοντας τους επισκέπτες του Νησιού. Η αρχοντιά -αλλά και η νωχέλεια- που χαρακτήριζαν τα Γιάννενα επί αιώνες, είναι απόλυτα αναγνωρίσιμες στην ωραιότατη αυτή φωτογραφία. 
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1945). Οι συνοικίες "Κουραμπάς" και "Λούτσα" σε χειμωνιάτικη φωτογραφία άγνωστου φωτογράφου. Τα Γιάννενα διατηρούν ακόμη το παραδοσιακό τους χρώμα και η κεραμοσκεπή κυριαρχεί. Η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία (1) δεσπόζει της περιοχής,ενώ αριστερά διακρίνεται ο πανύψηλος πλάτανος (2) που υπάρχει και τώρα δίπλα από το Δικαστικό Μέγαρο. Ένα από τα διασημότερα αρχοντόσπιτα των Ιωαννίνων (3), που ανήκε στον τουρκογιαννιώτη Mουσταφά Πασσά, στη συμβολή των οδών Ν. Ζέρβα και Δ. Σαλαμάγκα, βρίσκεται ακόμη στη θέση του (αφού φιλοξένησε για ένα διάστημα την Πυροσβεστική Υπηρεσία, έπεσε άδοξα το 1975). Γαμπρός του Μουσταφά Πασσά ήταν ο αλβανικής καταγωγής ζωγράφος Κενάν Μεσαρέ, γιός του διοικητή των τουρκικών δυνάμεων κατά την πολοιορκία της Θεσσαλονίκης, το 1912, Χασάν Ταξίμ Πασσά. Το επιβλητικό λευκό κτίριο (4) είναι το μέγαρο της οικογένειας Μακρή που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Δωδώνης και Σαλαμάγκα.
ΤΟ ΚΟΥΡΜΑΝΙΟ (1950). Η συμβολή των σημερινών οδών Αβέρωφ (1), Καλλάρη (2) και Καραμανλή (3), κοντά στην Πύλη του Κάστρου. Στην πλατεία που σχηματίζεται στο σημείο αυτό, (Νεομάρτυρος Γεωργίου),όταν επί εποχής Αλή, το 1810-15, γίνονταν οι επισκευές του φρουρίου, μοίραζαν στους εργάτες μαύρο ψωμί κακής ποιόητας, την "κουραμάνα". Από παράφραση της λέξης αυτής προήλθε και η ονομασία της περιοχής. Πολλά από τα κτίρια (4),(5), σώζονται ακόμη. Ο μιναρές (6) ανήκει στο Κούμπλου-Τζαμί, (του οποίου δεν γνωρίζουμε ούτε τον κτήτορα, ούτε τη χρονολογία ανέγερσης), που βρισκόταν στη συνοικία "Καμάρες" στην οδό Αβέρωφ, όπου τώρα είναι το Τοσίτσειο Μέγαρο. Οι Στρατώνες των Λιθαριτσίων (7) κατεδαφίστηκαν το 1969, ενώ ο πανύψηλος πλάτανος (8) στέκει και σήμερα στη θέση του. Στη γωνία των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Αβέρωφ διακρίνεται το αρτοποιείο του Χριστόφορου Τσαμπαλίκα (9), που σήμερα λειτουργεί ως αναψυκτήριο, στου οποίου την προέκταση της στέγης απαγχονίστηκε ο Νεομάρτυς Γεώργιος στις 17 Ιανουαρίου 1838. Το ιστορικό αυτό κτίριο σήμερα στεγάζει... αναψυκτήριο.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1915). Η κάτω πλατεία, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, σε κάρτ-ποστάλ της εποχής. Η κεντρική αυτή πλατεία των Ιωαννίνων άλλαξε πολλά ονόματα. Μετά την απελευθέρωση ονομάστηκε "Πλατεία Ομόνοιας", για να γίνει αργότερα "Κωνσταντίνου Ελευθερωτού", ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1975. Από τότε μέχρι σήμερα ονομάζεται "Πλατεία Δημοκρατίας". Οι Γιαννιώτες, όμως, αγνόησαν όλες αυτές τις μετονομασίες και πάντα την αποκαλούσαν -και την αποκαλούν- "Κάτω Πλατεία".
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1925). Το ωραιότατο αυτό επιστολικό δελτάριο εκδόθηκε από το Ναπολέοντα Πατσούκα και φέρει τον υπότιτλο «Ενθύμιον Ιωαννίνων». Αριστερά διακρίνεται το ιστορικό Ξενοδοχείο "Αβέρωφ" (1) με το μεγάλο ανοικτό εξώστη προς την πλατεία, από τον οποίο εκφωνούσαν τους προεκλογικούς τους λόγους όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί μέχρι το 1955, που κατεδαφίστηκε. Δεξιά διακρίνεται το σημερινό ξενοδοχείο "Βρετάνια" (2) και στο βάθος ο μιναρές του τζαμιού "Ναμάς-Γκιάχ" (3), που σημαίνει οίκος προσευχής και ανεγέρθηκε το 1484 στη θέση του ναού της Αγίας Παρασκευής. Το Ναμάς-Γκιάχ βρισκόταν στο χώρο της σημερινής Νομαρχίας.Στο βάθος του δρόμου σταθμεύουν τα ιππήλατα αμάξια (παετόνια) (4), ενώ τα τραπεζάκια του καφενείου "Κωνσταντινούπολη" (5) καταλαμβάνουν και μέρος του οδοστρώματος, αφού τα αυτοκίνητα δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη στην πόλη. Στο δεξιό της φωτογραφίας δυο γιαννιώτισσες ντυμένες στα άσπρα κάνουν τη βόλτα τους συνοδευόμενες από υπέρκομψο κύριο (6), ενώ ακριβώς πίσω τους γυναίκα της υπαίθρου (7), με το γαϊδουράκι της, στο δρόμο της επιστροφής από την αγορά, όπου πούλησε τα προϊόντα της.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1914). Ο σημαιοστολισμός οφείλεται στο γιορτασμό της πρώτης επετείου της απελευθέρωσης της πόλης 1914).
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1912). Τραγική φωτογραφία . Στην αγχόνη (1), δίπλα από το ωρολόγι, Τούρκοι και Έλληνες παρακολουθούν τον απαγχονισμό κάποιου συμπολίτη τους. Στο στήθος του υπάρχει επιγραφή με τους λόγους της καταδίκης. Μόνο τα παιδιά (2) αδιαφορούν για το θέαμα και παίζουν αμέριμνα μέσα από το κιγκλίδωμα. Ακόμη και οι δείκτες του ωρολογιού φαίνονται
σαστισμένοι, αφού δείχνουν διαφορετική ώρα στην κάθε πλευρά του πύργου (3).
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1920). Ανδρικό αποκλειστικά είναι το ακροατήριο που παρακολουθεί προεκλογική ομιλία κάτω από τον εξώστη του ξενοδοχείου "Αβέρωφ" το καλοκαιρινό αυτό πρωινό. Όλοι τους φορούν καπέλα, ενώ δύο γιαννιώτισσες, αδιαφορώντας για την πολιτική, περπατούν αμέριμνες προς την οδό Αβέρωφ (1) κρατώντας ομπρέλες, για να προφυλαχτούν από τον καυτό ήλιο (2). Το ξενοδοχείο "Βασιλικό" (3) έχει μετατραπεί σε εκλογικό κέντρο, όπου επικρατεί μέγας σημαιοστολισμός και αφισοκόλληση.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1914). Μνημόσυνο για τους πεσόντες στους απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-13.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1913). Mετά την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στα Γιάννενα, στις 21 Φεβρουαρίου 1913, ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος (1) απευθύνει χαιρετισμό προς τους στρατιώτες από τον εξώστη του τουρκικού διοικητηρίου.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1915). Ωραιότατη επιχρωματισμένη καρτ-ποστάλ με άποψη της Κάτω Πλατείας από τον εξώστη του ξενοδοχείου "Βασιλικό", που υπήρχε (μέχρι το 1980), στην αρχή της οδού Αβέρωφ. Ο πύργος του ωρολογίου βρίσκεται ακόμη στην αρχική του θέση, από την οποία μεταφέρθηκε το 1925 στη σημερινή του, για τους λόγους που αναπτύχτηκαν στην περιγραφή του κομψού μνημείου (βλ. σελ. 128). Το δάπεδο της πλατείας, μπροστά από το Διοικητήριο είναι λιθόστρωτο (καλντερίμι) και το υπόλοιπο χωμάτινο. Οι περιπατητές έχουν στραφεί όλοι προς την πλευρά του φωτογράφου και παρακολουθούν με προσοχή τη διαδικασία του καλλιτέχνη. Δεξιά, στο βάθος, τα μόνιπα σταθμεύουν στην "πιάτσα" τους και το ωρολόγι δείχνει τη δωδέκατη μεσημβρινή ώρα.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1914). Το επιστολικό αυτό δελτάριο, που φέρει τον υπότιτλο «Το ωρολόγιον των Ιωαννίνων- L' Horloge de Janina, Guerre Grecoturque», τυπώθηκε στο ιστορικό χρωμολιθογραφείο "Αδελφοί Γ. Ασπιώτη" της Κέρκυρας, που ήταν το καλύτερο στην Ελλάδα την εποχή εκείνη. Η πόρτα που διακρίνεται πίσω από τους τρεις γιαννιώτες, είναι η είσοδος του σπιτιού του Γιαγιά-Μπέη, τελευταίου Δημάρχου της τουρκοκρατίας, ο οποίος όμως διατήρησε τη θέση του μέχρι το 1916, γιατί ήταν δίκαιος και αγαπητός στην πόλη.
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1953). Η Κάτω Πλατεία λίγο καιρό πριν κατεδαφιστεί το ξενοδοχείο "Αβέρωφ" (1), το οποίο κτίστηκε στις αρχές του αιώνα, και ήταν ιδιοκτησία του τουρκογιαννιώτη Ισχάν Χαμδή Εφέντη από τον εξώστη του το 1908, κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις των Νεοτούρκων για τη χορήγηση Συντάγματος, μίλησαν Χριστιανοί , Οθωμανοί και Εβραίοι, εξυμνώντας την «ισότητα και αδελφότητα» που διακήρυττε το Σύνταγμα αυτό.Στο κάστρο Λιθαρίτσια οι στρατώνες (2) δεν έχουν ακόμη κατεδαφιστεί. Δίπλα τους, στο δεξιό άκρο, ο πύργος (3) με την υδατοδεξαμενή στην κορυφή του, που έπαιρνε νερό από τη λίμνη με ισχυρότατες αντλίες και τροφοδοτούσε το Δημοτικό Νοσοκομείο και τον κήπο του στον Κουραμπά, τους στρατώνες, αλλά και τις κρήνες που υπάρχουν στη βάση του ωρολογίου (4).Τα κτίρια της VIII Μεραρχίας (5), (6), διατηρούνται και σήμερα. Τα ταξί (7) έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνονται και να εκτοπίζουν τα γραφικά ιππήλατα "αμάξια".
Η ΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1930). Καρτ-ποστάλ της εποχής με τον υπότιτλο «Τοπείον Ιωαννίνων». Η αχανής πλατεία είναι ακόμη αδιαμόρφωτη. Στο κέντρο της υπάρχει το "Ηρώο" (1), το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε στο άλσος της Κάτω Πλατείας, ενώ αριστερά το όρυγμα (2) οφείλεται στις εργασίες που γίνονται για την ανέγερση του αναψυκτηρίου "Όαση" (3). Στο βάθος διακρίνεται το Ορφανοτροφείο Θηλέων (4), στο λόφο του Βελισσαρίου.
Η ΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1938). Δέκα χρόνια αργότερα η μορφή της άνω πλατείας (Πλατεία Πύρρου είναι το επίσημο όνομά της) έχει αλλάξει. Ο χώρος έχει ισοπεδωθεί, δημιουργήθηκαν ανθόκηποι, τοποθετήθηκαν παγκάκια και φωτιστικά, (η πόλη ηλεκτροφωτίστηκε το 1927) και φυτεύτηκαν δενδροστοιχίες, ενώ τα αυτοκίνητα είναι ακόμη άγνωστα.Η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία (1) μόλις έχει τελειώσει, η Νομαρχία (2) έχει αρχίσει να κτίζεται και ο πλάτανος (3) που σώζεται και σήμερα δίπλα στο δικαστήριο, σκιάζει τον κήπο του ιστορικού καφενείου "Μαλάμος" (4). Και, φυσικά, το Ορφανοτροφείο (5) πάντοτε στο ψηλότερο σημείο της περιοχής.
Η ΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1960). Το λεγόμενο Τρίγωνο της Αίγλης στη συμβολή των οδών Δωδώνης και Ναπολέοντος Ζέρβα (1) απέναντι από το Δικαστικό Μέγαρο. Η οικία της οικογένειας Κουρτίου (2) έχει παραχωρήσει σήμερα τη θέση της στο πολυόροφο κτίριο όπου στεγάζεται η Ολυμπιακή Αεροπορία. Η αλλάγή που έχει επέλθει στο κεντρικότατο αυτό σημείο των Ιωαννίνων είναι εντυπωσιακή.
Η ΑΝΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1958). Η Νομαρχία (1) έχει αποπερατωθεί (ο τρίτος όροφος προστέθηκε το 1970). Πλούσια βλάστηση καλύπτει το θερινό κινηματογράφο "Τιτάνια" (2), έναν από τους πέντε που υπήρχαν στα Γιάννενα. Στη θέση του διώροφου αρχοντικού (3) υψώνεται σήμερα το μέγαρο "Νικολάτου". Τα αυτοκίνητα εξακολουθούν να είναι σπάνιο είδος.
ΙΤΣ ΚΑΛΕ (1920). Επιχρωματισμένη φωτογραφία της νότιας ακρόπολης του κάστρου. Η στάθμη της λίμνης έχει αρχίσει να υποχωρεί (παλαιότερα τα νερά άγγιζαν το βράχο του τείχους). Ο περιφερειακός δρόμος δεν έχει αρχίσει να διαμορφώνεται. Τα δύο στρατιωτικά κτίρια (1), (2), δεν υπάρχουν σήμερα. Στο βάθος το Φετιχιέ Τζαμί (3).
ΙΤΣ ΚΑΛΕ (1930). Η στάθμη της λίμνης εξακολουθεί να υποχωρεί και η διακρινόμενη παραλιακή ατραπός είναι ο πρόδρομος της σημερινής λεωφόρου Διονυσίου Σκυλοσόφου. Το ένα από τα δύο κτίρια της προηγούμενης φωτογραφίας έχει εξαφανιστεί. Ο λεγόμενος Πύργος του Βοημούνδου (1) υπερέχει όλων των άλλων κτισμάτων. Τα γιγαντιαία πλατάνια που σήμερα σκιάζουν την παραλιακή λεωφόρο δεν υπάρχουν.
ΙΤΣ ΚΑΛΕ (1915). Μια ακόμη καρτ-ποστάλ από τη γνωστή σειρά των αδελφών Ασπιώτη, που φέρει τον υπότιτλο «οικία Αλή Πασά και πυριτιδαποθήκαι των Ιωαννίνων». Το ερειπωμένο κτίσμα, αριστερά, είναι ο Πύργος του Βοημούνδου. Στις πυριτιδαποθήκες στεγάζεται σήμερα τμήμα του Βυζαντινού Μουσείου. Το κωδωνοστάσιο του ναού των Αγίων Αναργύρων δεν έχει ακόμη κατασκευαστεί.
ΙΤΣ ΚΑΛΕ (1950). Η νότια ακρόπολη με τη φουρτουνιασμένη λίμνη, όπως την αποθανάτισε ο γιαννιώτης φωτογράφος Ιωάννης Γκιούλης.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1908). Καρτ-ποστάλ της σειράς των αδελφών Ασπιώτη με τον υπότιτλο «Φυλακαί Αλή Πασά-Ιωάννινα». Είναι ο δρόμος που οδηγεί στις κατακόμβες της βόρειας ακρόπολης, τις οποίες ο εκδότης του επιστολικού δελταρίου θεωρεί ως φυλακές!
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1913). Η σημερινή οδός Καραμανλή (1) στη συμβολή της με την οδό Σούτσου (2). Δεξιά το τείχος του Κάστρου που περιβάλλεται από την υδάτινη τάφρο, η οποία διατηρήθηκε μέχρι το 1913.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). Δρόμος στον οικισμό του Κάστρου, όπως τον αποθανάτισε ο φακός του μεγάλου Μπουασονά. Ο Ελβετός Frιd Boissonas, (1858-1944), καλλιτέχνης φωτογράφος και φιλέλληνας, σημάδεψε με το έργο του την ιστορία της ευρωπαϊκής φωτογραφίας στις αρχές του αιώνα μας. Το 1903 έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το φίλο του Μποβύ (Daniel Baud-Bovy), συγγραφέα και κριτικό τέχνης, για να φωτογραφήσει τον Παρνασσό. Από τότε, όπως γράφει, η ζωή του «φωτίστηκε από τη μαγεία της Ελλάδας» και πραγματοποίησε -στα επόμενα 20 χρόνια- περισσότερα από 30 ταξίδια με τον ίδιο προορισμό. Φωτογράφησε χιλιάδες μνημεία, τοπία, πόλεις, χωριά, αλλά και σκηνές της ποιμενικής και αγροτικής ζωής της Ελλάδας. Πολλές από τις φωτογραφίες του παρουσίασε με μεγάλη επιτυχία σε εκθέσεις, ενώ άλλες δημοσίευσε σε πολυτελή λευκώματα. Το 1910 εκδίδει το μνημειώδες έργο του «En Grece par Monts et par Vaux» (Στην Ελλάδα από άκρη σε άκρη), που θα προξενήσει βαθιά εντύπωση και θα αποτελέσει σταθμό στην ιστορία των εκδόσεων με θέμα την Ελλάδα. Λίγο αργότερα -το 1913- κυκλοφορεί στη Γενεύη το λεύκωμά του για την Ήπειρο με τίτλο «Ήπειρος, το λίκνο των Ελλήνων» (L'Epire berceau des Grecs). Οι φωτογραφίες του Μπουασονά είναι πολύτιμες όχι μόνο για την καλλιτεχνική τους αξία, αλλά και γιατί διασώζουν την εικόνα μιας Ελλάδας που χάθηκε για πάντα.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1908). Η οδός Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Η μητέρα και το παιδί, μόλις γύρισαν από τη βρύση και παρακολουθούν με ενδιαφέρον το φωτογράφο. Από το βάθος έρχεται ένας εβραίος ραβίνος. Η φωτογραφία αυτή του Μπουασονά είναι από το βιβλίο του Gabriel Remerand «Ali de Tιbιlen, Pacha de Janina», που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1928.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). Ακόμη μια έξοχη φωτογραφία του Μπουασονά. Η επιτυχία του Ελβετού καλλιτέχνη οφείλεται και στην τεχνική τελειότητα που διακρίνει το έργο του, αφού χρησιμοποιούσε τα πιο σύγχρονα για την εποχή του μέσα φωτογράφησης, αλλά και στο γεγονός ότι μπόρεσε να συνδέσει αρμονικά σε αυτό την αρχαία με τη σύγχρονη Ελλάδα. Έτσι προξένησε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων, που γνώριζαν την Ελλάδα από την αρχαία της δόξα μόνο, παρακινώντας τους να την επισκεφτούν.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). Ο Μπουασονά γράφει στον υπότιτλο: «το τέμενος του Ασλάν-Αγά στο βόρειο άκρο της χερσονήσου. Υπάρχουν σε αυτό δεκαπέντε κίονες από έγχρωμο μάρμαρο, που διακοσμούσαν μια εκκλησία που υπήρχε στη θέση που κτίστηκε το τζαμί. Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι προέρχονται από τα ερείπια της Νικόπολης». Ο Μπουασονά ίδρυσε δικό του οίκο εκδόσεων τέχνης στην Ελβετία και εργάστηκε για πολλά κράτη και ευρωπαϊκά Μουσεία.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). Ο Μπουασονά γράφει στον υπότιτλο: «το τέμενος του Ασλάν-Αγά στο βόρειο άκρο της χερσονήσου. Υπάρχουν σε αυτό δεκαπέντε κίονες από έγχρωμο μάρμαρο, που διακοσμούσαν μια εκκλησία που υπήρχε στη θέση που κτίστηκε το τζαμί. Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι προέρχονται από τα ερείπια της Νικόπολης». Ο Μπουασονά ίδρυσε δικό του οίκο εκδόσεων τέχνης στην Ελβετία και εργάστηκε για πολλά κράτη και ευρωπαϊκά Μουσεία.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). Η βόρεια ακρόπολη, σε φωτογράφηση Γ. Δημητριάδη, από τη γνωστή σειρά καρτ-ποστάλ που κυκλοφόρησε ο γιαννιώτικος εκδοτικός οίκος "Ι. Ιωαννίδης και υιοί". Το κάστρο ήταν πάντοτε -και είναι- από τα αγαπημένα θέματα των επαγγελματιών και ερασιτεχνών φωτογράφων.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). ʼλλη μια καρτ-ποστάλ από τη σειρά του Ι. Ιωαννίδη, σε φωτογράφηση του Γ. Δημητριάδη. Δεξιά, κάτω από τα δέντρα, διακρίνεται μεγάλου μήκους ξύλινη γέφυρα που ένωνε την πλατεία Μαβίλη με τη σημερινή οδό Καραμανλή, μια και την εποχή εκείνη ολόκληρο το κάστρο ήταν ακόμη αποκομμένο από την πόλη από την υδάτινη τάφρο. Το σπίτι του Πασά Καλού είναι στις δόξες του και το Σουφαρί-Σαραϊ (Σχολή Ιππικού του Αλή) ξεχωρίζει πάνω από το τείχος, ενώ τα νερά αγκαλιάζουν τα πόδια του φρουρίου.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1945). Επιχρωματισμένη φωτογραφία της παραλίμνιας περιοχής. Το παραδοσιακό καφενείο "Κυρά -Φροσύνη" βρίσκεται σε λειτουργία και η περιμετρική λεωφόρος άρχισε να διαμορφώνεται. Ο πέτρινος κρηπιδότοιχος εξακολουθεί να είναι το αγκυροβόλιο των καϊκιών.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1955). Επιχρωματισμένη φωτογραφία. Η περιοχή άρχισε πλέον να παίρνει τη σημερινή της μορφή. Ο πρόχειρος κρηπιδότοιχος αντικαταστάθηκε από άλλο από πελεκητή τοιχοποιϊα, και το άγαλμα του ποιητή Λορένζου Μαβίλη τοποθετήθηκε στη θέση που βρίσκεται και τώρα.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1910). «Ο πλάτανος του Αλή-Πασά» έξω από την πύλη την νότιας ακρόπολης (ιτς καλέ). Σύμφωνα με τον υπότιτλο της φωτογραφίας του Μπουασονά είναι το σημείο, στο οποίο απαγχονίστηκαν από το σατράπη ο επαναστάτης ιερωμένος Ευθύμιος Βλαχάβας και ο οπλαρχηγός Κατσαντώνης.
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1950). Είναι η περιοχή της σημερινής πλατείας Μαβίλη. Στο δεξιό άκρο διακρίνεται ο πασίγνωστος οίκος ανοχής των Ιωαννίνων, που λειτουργούσε μέχρι το 1958, όταν νομοθετικά απαγορεύτηκε ο ομαδικός εταιρισμός. Στη θέση του έχει ανεγερθεί αναψυκτήριο.
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΛΗ (1910). Μετά την εξόντωση του Αλή από τα στρατεύματα του Χουρσήτ, το 1822, το κεφάλι του στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ως απόδειξη της ήττας του, και το ακέφαλο σώμα του τάφηκε στον οικογενειακό του τάφο, μπροστά στο Φετιχιέ Τζαμί, στη νότια ακρόπολη, όπου είναι θαμμένη και η γυναίκα του Εμινέ. Η πέτρινη βάση του τάφου διατηρείται και σήμερα. Το περίτεχνο αραβικό κιγκλίδωμα αφαιρέθηκε από άγνωστους τις τελευταίες μέρες της γερμανικής κατοχής. Η φωτογραφία είναι του Γ. Δημητριάδη από καρτ-ποστάλ της εποχής.
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΛΗ (1905). Το τέλος των παιδιών του Αλή ήταν επίσης τραγικό. Σουλτανικό φιρμάνι διέταξε να εκτελεστούν. Ο Βελή Πασάς αποκεφαλίστηκε στην Κιουτάχεια. Λύγισε μπροστά στο δήμιο βλέποντας να εκτελούνται ο μικρότερος ετεροθαλής αδελφός του Σαλήχ και ο λατρεμένος γιός του Μεχμέτ. Αντίθετα ο πρωτότοκος γιός του ηγεμόνα, ο Μουχτάρ Πασάς, πέθανε ως στρατιώτης στην ʼγκυρα, όπου κλείστηκε με τους λίγους πιστούς του στη φυλακή και υπέκυψε, αφού αμύνθηκε σκληρά. Στη φωτογραφία εικονίζονται οι τάφοι του Μουχτάρ, του Βελή, του Μεχμέτ και του Αλή (που περιέχει το κεφάλι του μόνο), που βρίσκονται στη Σιλυβρία της Κωνσταντινούπολης.
ΤΟ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΘΗΛΕΩΝ (1910).
ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ (1935).
ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (1926). Γιαννιώτικα αρχοντόσπιτα -που δεν υπάρχουν πλέον- όπως τα φωτογράφησε το 1926 ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος.
ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (1926). Γιαννιώτικα αρχοντόσπιτα -που δεν υπάρχουν πλέον- όπως τα φωτογράφησε το 1926 ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος.
ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (1926). Γιαννιώτικα αρχοντόσπιτα -που δεν υπάρχουν πλέον- όπως τα φωτογράφησε το 1926 ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος.
ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟ (1900). Το μεγαλοπρεπές αυτό οικοδόμημα, νεοκλασσικού ρυθμού, (αλλά με ανατολικές επιδράσεις), κτίστηκε τη δεκαετία του 1870 από το Ρασήμ Πασά και στοίχισε ιλιγγιώδες ποσό για την εποχή εκείνη. Το τριώροφο μέγαρο πυρπολήθηκε από άγνωστους δύο φορές, το 1928 και το 1930. Λέγεται ότι σκοπός του εμπρησμού ήταν να καταστραφεί το κτηματολόγιο και το αρχείο, γιατί υπήρχαν καταγραμμένες παράνομες αγορές τουρκικών οικιών και κτημάτων. Στη θέση του κτίστηκε, το1936, το σημερινό Δημαρχείο. Το 1909 η Νόρα Μπiελέτσκα (Nora Bieletcka), παριζιάνα διανοούμενη, ανηψιά του υποπρόξενου της Γαλλίας στα Γιάννενα, γράφει για το κτίριο του διοικητηρίου στο βιβλίο της Suvenirs de Janina που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1913: «το μέγαρο της διοικήσεως είναι ένα μεγάλο τετράγωνο οικοδόμημα χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γεμάτο σωλήνες από σόμπες. Μη γνωρίζοντας την κατασκευή εσωτερικών καπνοδόχων τις φτιάχνουν εξωτερικές και έτσι βλέπεις να υψώνεται ένα πλήθος από σκουριασμένους σωλήνες που δημιουργούν την πιο δυσάρεστη εντύπωση». 
Η ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ (1950). Φωτογραφία του Ι. Γκιούλη. Τα δεξιά του κωδωνοστασίου σπίτια υπάρχουν και τώρα. Τα αριστερά έχουν κατεδαφιστεί.
Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (1980). Βρισκόταν στην οδό Τσακάλωφ. Στη θέση της ανεγέρθηκε πολυκατοικία. Η εκκλησία μεταφέρθηκε αυτούσια στον πρώτο όροφο, όπου και λειτουργεί περιοδικά, χάρη στην ευγενή φροντίδα των επιχειρηματιών Ευστράτιου και Κίμωνα Χολέβα.
ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.
ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ (1924). Ήταν στη θέση που λειτουργεί σήμερα η λαϊκή αγορά της Αγίας Μαρίνας. Στο βάθος το Βελή-Τζαμί και τα Λιθαρίτσια. Η φωτογραφία είναι από στρατιωτικούς αγώνες στίβου του 1924.
ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΗΣ VIII ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ (1909).
Παλιά Γιάννινα
προεπισκόπηση εκτύπωσης