14/11/2006
Τοιχογραφίες

Τριαντάφυλλος Σιούλης © Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Συστηματική έρευνα, πέρα από τις επιμέρους μικρότερες εργασίες άλλων ερευνητών, για τους Καπεσοβίτες αγιογράφους έχει πραγματοποιήσει ο Δημήτρης Κωστάντιος, στη Διδακτορική διατριβή του με θέμα: «Προσέγγιση στο έργο των ζωγράφων από το Καπέσοβο της Ηπείρου. Συμβολή στη μελέτη της θρησκευτικής ζωγραφικής στην Ήπειρο τον 18ο αι. και το α΄ μισό του 19ου αι.», διευθυντής σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, πρώην προϊστάμενος της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.
Η συνεχιζόμενη έρευνα και από άλλους ερευνητές, έφερε στην δημοσιότητα αρκετά τοιχογραφημένα σύνολα και πάρα πολλές φορητές εικόνες που φέρουν ονόματα Καπεσοβιτών αγιογράφων.
Τοιχογραφημένα σύνολα υπάρχουν: 1) στην περιοχή της Σιάτιστας και συγκεκριμένα στο ναό Προφήτη Ηλία το 1742, το οποίο αγιογραφεί ο Αναστάσιος Ιωάννου Καλούδης και οι αυτάδελφοί του, 2) επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Σιάτιστας οι Καπεσοβίτες παπα-Γεώργιος Οικονόμος και ο γιός του Αναγνώστης αγιογραφούν το καθολικό της μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Μικροκάστρου (παλιά Τσιαρούτσινο) (1797), 3) ο Αναστάσιος στο Σκαμνέλι, στο νάρθηκα της Μονή Αγίας Παρασκευής (1743), 4) ο Αναστάσιος στο ναό Ταξιαρχών στα Κάτω Πεδινά (1749), 5) ο Αναστάσιος και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καπεσόβου (1761), 6) ο Αναστάσιος και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο καθολικό της μονής Αγίου Ιωάννου στο Ρογκοβό, στο Τσεπέλοβο (1765), 7) ο Ιωάννης και Γεώργιος του Αθανασίου στη μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρίνου (1792), 8) ο Ιωάννης του Αθανασίου και ο γιός του Αναστάσιος Αναγνώστης, μαζί με τον αδελφό του παπα-Γεώργιο στο ναό Αγίου Νικολάου Τσεπελόβου (1786), 9) ο Ιωάννης του Αθανασίου και ο γιός του Αναστάσιος Αναγνώστης στο ναό Αγίου Νικολάου Καπεσόβου (1793), 10) επίσης ο Ιωάννης του Αθανασίου και ο γιός του Αναστάσιος Αναγνώστης στο ναό Αγίου Γεωργίου Νεγάδων (1795), καθώς επίσης 11) ο Ιωάννης του Αθανασίου και ο γιός του Αναστάσιος Αναγνώστης στο ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αρίστης (παλιά Αρτσίστα) (1806), 12) ο Αναστάσιος Αναγνώστης του Οικονόμου στο ναό Αγίου Μηνά Δικόρφου (παλιά Ζωνδήλα) (1812), 13) ο Αναστάσιος Αναγνώστης και ο γιός του Γεώργιος στο καθολικό της μονής Βισοκού Καλουτάς (1818), 14) ο Ιωάννης στη μονή Γενεθλίου Θεοτόκου Κήπων (παλιά Μπάγια) (1841), 15) ο Αναστάσιος και ο γιός του Ιωάννης στο ναό Ταξιαρχών Χρυσόρραχης (παλιά Ζαγόριανης) (1754), 16) ο Αναστάσιος στο νάρθηκα του καθολικού της Μονής Ελεούσας στο νησί Ιωαννίνων (1759), 17) ο Αναστάσιος και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο καθολικό της μονής Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Λυκοτριχίου ή Κρύας (παλιά Βάνιστας) (1759), 18) ο Αθανάσιος μοναχός και ο γιός του Ιωάννης στο ναό Κοίμησης Θεοτόκου Φωτεινού (παλιά Ζέλιστας) (1761), 19) ο Ιωάννης του Νίτζου στο ναό Αγίων Αποστόλων Δερβιζιάνων (1764), όπου συνεργάζεται με τον ζωγράφο Ιωάννη του Θεοδώρου από το Λοζέτσι (σήμερα Ελληνικό), 20) ο Αθανάσιος και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο ναό Αγίου Χαραλάμπους στο Πέραμα (1769), 21) ο Ιωάννης του Νικολάου στο καθολικό της μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκριμπόβου (1774), 22) ο Αθανάσιος μοναχός και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο ναό Αγίου Γεωργίου Κουρέντων (1777), 23) επίσης ο Αθανάσιος μοναχός και οι γιοί του Ιωάννης και Γεώργιος στο νάρθηκα του ναού Αγίων Πέτρου και Παύλου Λευκοθέας (παλιά Αραχωβίτσας) (1778), 24) ο Ιωάννης και Γεώργιος του Αθανασίου στη μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσοβίτσας (1781), 25) ο Ιωάννης του Αθανασίου και ο γιός του Αναστάσιος Αναγνώστης στο νάρθηκα του καθολικού της μονής Προφήτη Ηλία Ζίτσας (1800) και 26) ο Αναστάσιος Αναγνώστης με τον αδελφό του Κωνσταντίνο στο καθολικό της μονής Αγίου Νικολάου Γραμμένου (1805).
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε και το τοιχογραφημένο σύνολο 27) στο ναό Αγίων Μηνά, Βίκτορα και Βικεντίου το 1728, τον οποίο αγιογραφεί ο Κωνσταντίνος ιερέας και οι αδελφοί του Αναστάσιος και Νικόλαος στην περιοχή της Σιάτιστας.
Η τεχνοτροπία και το ύφος τους παραπέμπουν στη σχολή της βορειοδυτικής Ελλάδας και σε καθαρά βυζαντινά πρότυπα.
Το εικονογραφικό πρόγραμμα των ναών που αγιογραφούν βασίζεται στην παλαιολόγεια και κρητική παράδοση. Κάτω ολόσωμοι άγιοι, ζώνη με στηθάρια στη συνέχεια, το Δωδεκάορτο κατόπιν σε δύο ή τρεις ζώνες, τα Πάθη, ο Ακάθιστος Ύμνος ή μαρτύρια αγίων στη συνέχεια, ο Παντοκράτορ στον τρούλλο, αλλά και ο Μεγάλης Βουλής ʼγγελος και ο Εμμανουήλ στους πλάγιους «χορούς». Στον δυτικό τοίχο του ναού η Κοίμηση κυριαρχεί, αλλά και ο Τάφος της Θεοτόκου και η Φυγή στην Αίγυπτο. Τα τόξα των κιονοστοιχιών καλύπτονται με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη. Στο Ιερό αγιογραφούνται θέματα ευχαριστιακά, τα Εωθινά Ευαγγέλια, σκηνές από την Παλαιά (π.χ. Φιλοξενία Αβραάμ, προεικονίσεις της Θεοτόκου), την Καινή Διαθήκη (π.χ. Ίαση του τυφλού, Ίαση του παραλυτικού) αλλά και την παράδοση (π.χ. το Όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας, Οικουμενικές Σύνοδοι). Στην κόγχη του Ιερού η Πλατυτέρα και κάτω Ιεράρχες ή η κοινωνία των Αποστόλων. Στον νάρθηκα των ναών αγιογραφούν θέματα κυρίως με εσχατολογικό περιεχόμενο, όπως το θέμα της Δευτέρας Παρουσίας στον ανατολικό τοίχο, αλλά και διάφορα μαρτύρια αγίων.

Σχετική βιβλιογραφία.