14/11/2006
Φορητές εικόνες

Τριαντάφυλλος Σιούλης © Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα πάρα πολλές φορητές εικόνες που φέρουν ονόματα Καπεσοβιτών αγιογράφων. Σίγουρα μπορούμε να τις εντάξουμε και αυτές στα πλαίσια της υστεροβυζαντινής τέχνης στην Ήπειρο.
Αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες. Στο ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Καπεσόβου ο Νικόλαος ζωγραφίζει την εικόνα του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέως (1730). Στην εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στη Μονή Ρογκοβού, διαβάζουμε την επιγραφή: «Δέυσις του Δούλου του Θεού Ιωάννου / ιού αθανασίου καπέσωβίτου του αγίο / γράφου τίν αφυέροσε ής το ιερόν μονα / στίρηον του αγίου ιω(άννου) του ρόγγοβόν να ίνε ής / ψιχηκήν οφέληαν . ετους 1774 / μαρτήου 8:».
Από επιγραφές των Δεσποτικών εικόνων στον ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρίνου, τον οποίο αγιογραφούν οι Ιωάννης και ο γιός του Αναστάσιος το 1792, πληροφορούμαστε ότι αυτές έγιναν το 1781 από τον Καπεσοβίτη αγιογράφο Ιωάννη. Δίπλα σε μια απ' αυτές εικονίζεται και ο δωρητής των εικόνων Στέργιος Δημητρίου, από το Μακρίνο. Ειδικότερα, στην εικόνα του Χριστού στο νότιο κλίτος του ναού διαβάζουμε: «ΣΤΕΡΓΙΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, / ΚΤΗΤΟΡ των / αγίον ηκό / νον του / εκ χόρας / μακρί / νου», ενώ σε άλλη εικόνα του Χριστού στο βόρειο κλίτος του ναού, διαβάζουμε: «ΗΣΤΟΡΗΘΗΣΑΝ ΤΑ ΠΑΡωΝ (ΤΑ) ΔΕΣΠΟΤΙΚΑ / ΚΑΤΑ ΤΟ ΑΨΗΑ΄(1781) ΕΠΙ Τ(ΗΣ) ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΑΣ Κ / ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ. ΗΓΟΥΜΕΝΕΒΟΝ / ΤΟΣ ΚΥΡ ΜΑΤΘΕΟΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ / ΔΙΑ ΑΝΑΛΟΜΑΤΩΝ ΚΥΡ ΣΤΕΡΓΙΟΥ / ΧΙΡΟΣ ΔΕ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ Κ(ΑΙ;) ΚΑΠΠΕ / σσωβιτου καταμήνανορωβρι:~».
Στο διπλανό ναό των Αγίων Αποστόλων Μακρίνου στη Δεσποτική εικόνα των Αγίων Αποστόλων, οι οποίοι φέρουν τα ονόματά τους μέσα στα φωτοστέφανα και επιγράφεται: «Η CΙΝΑΞΙC ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΤΟΝ ΔΟΔΕΚΑ», διαβάσαμε την επιγραφή: «πιήμα Ιωάννου ιού αναστασίου / καππεσσωβήτου 1782 / απριλήου 10». Επίσης στην Δεσποτική εικόνα της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας με την επωνυμία «Η CΠΗΛΑΙΩΤ(Ι)CΑ» διαβάσαμε την επιγραφή: «χείρ Ιωάννου». Σίγουρα είναι και αυτή έργο του ιδίου αγιογράφου. Ειδικά στη δεύτερη εικόνα, της Σπηλαιώτισσας, διαπιστώνουμε ότι ο Ιωάννης χρησιμοποιεί ανθίβολο σαν και αυτό που δημοσιεύεται από τη συλλογή Γιαννούλη στο Βόλο (αριθμ. 66).
Σε γειτονικό χωριό, στο ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου Γρεβενιτίου, στην εικόνα της Παναγίας δίπλα στην Ωραία Πύλη διαβάζουμε: «Η Πορταϊτισα των Ιβήρων» και «ΙΣΤΟΡΙΘΗCΑΝ Ι ΠΑΡΟΥCΕΣ ΗΚΟΝΕC ΚΑΤΑ ΑΨΞΗ΄ (1768) / κατά ΜΗΝΑ / ΜΑΡΤΗΣ / 28 / κόπου κ(αί) εξόδου / παρά του πανοσιοτάτου / κυρ νικηφόρου Ηβερει / του προϊγουμένου / χειρ ΙΩ / αθανασίου καπεσο / βίτου» και στην εικόνα της Κοιμήσεως «Έτη από χρηστού αψοΔ΄ (1774) Ιουλήου κ5 / χηρ ταπηνού αθανασίου μοναχού και Ιωάννου / υού αυτού τον καπεσωβητόν».
Ο Οικονόμου Αναγνώστης ζωγραφίζει την εικόνα του Αγίου Γεωργίου στον ναό Αγίου Γεωργίου στο Πάπιγκο (1776) και στη Μονή Μολυβδοσκέπαστης (1801). Ο Ιωάννης Μπογάς ζωγραφίζει την εικόνα των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στο ναό Αγίου Αθανασίου στο Μονοδένδρι (1812) και την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Μονή ʼβελ Βήσσανης στο Πωγώνι (1818). Ο Νικόλαος Αναγνώστης ζωγραφίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου στο ναό Αγίου Νικολάου Βήσσανης (1818), ενώ ο Κωνσταντίνος Οικονόμου εικόνα στο τέμπλο στον κεντρικό ναό του Κουκουλίου (1812) και τρεις εικόνες στο ναό Ταξιαρχών του Μικρού Πάπιγκου.
Σίγουρα η έρευνα θα φέρει και άλλα ανάλογα έργα, ειδικά φορητές εικόνες, Καπεσοβιτών στη δημοσιότητα, αφού η φήμη τους και η ακτινοβολία τους τη συγκεκριμένη περίοδο είναι πολύ μεγάλη και ευρεία.
Στο σημείο αυτό αξίζει να τονισθεί ότι η έρευνα δεν έχει εντοπίσει μέχρι σήμερα κοσμικό έργο με όνομα Καπεσοβίτη αγιογράφου. Ειδικά για την περιοχή του Ζαγορίου να πούμε ότι κοσμικά έργα σε οικίες έχουμε αρκετά, αλλά με ονόματα Χιονιαδιτών ζωγράφων.
Αντίθετα, αναλαμβάνουν να χρυσώσουν τέμπλα. Παράδειγμα ο Αθανάσιος μοναχός με τους γιούς του Ιωάννη και Γεώργιο το 1779 χρυσώνουν το τέμπλο του καθολικού της μονής Τσούκας στο Ελληνικό, και στον ναό Αγίου Δημητρίου Ζέλοβας το 1795, ενώ ο Ιωάννης με το γιό του Αναστάσιο Αναγνώστη το τέμπλο του ναού Αγίου Νικολάου Καπεσόβου το 1793 και χρυσώνουν τα στέφανα των αγίων στο καθολικό της μονής Ζαγόριανης.

Σχετική βιβλιογραφία.