14/11/2006
Δεσποτικοί θρόνοι

Τριαντάφυλλος Σιούλης © Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Μετά την άλωση δεν επιτρέπονταν η ανοικοδόμηση νέων και μεγάλων ναών. Αντίθετα στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι κατεδαφίσεις ναών είναι συχνές, τους πρώτους τουλάχιστον χρόνους, και για το λόγο αυτό απουσιάζουν από τους περισσότερους ναούς οι θρόνοι ή σώζονται σε ελάχιστους ναούς.
Τα πράγματα αλλάζουν από τον 17ο αιώνα και μετά. Αρχίζουν να χορηγούνται κάποιες άδειες για επισκευές παλαιών ναών και ανοικοδόμηση νέων, μικρών κυρίως σε μέγεθος, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα. Έτσι βλέπουμε να κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με τα τέμπλα, τους άμβωνες και οι Δεσποτικοί θρόνοι μέσα στους ναούς.
Οι θρόνοι είναι στην αρχή μικρού μεγέθους, μετά όμως μεγαλοπρεπείς και διακρίνονται μεταξύ τους ανάλογα με τη δομή τους. Όπως και σε άλλες περιοχές που αναπτύσσεται η τέχνη της ξυλογλυπτικής, έτσι και εδώ παρατηρούμε ανάλογους τύπους Δεσποτικών θρόνων. Αλλού το στέγαστρο στηρίζεται στα πίσω μονοκόμματα στυλώματα και στους δύο μπροστινούς κιονίσκους, σ' άλλους απουσιάζουν οι μπροστινοί κιονίσκοι και τα πλαϊνά πλαίσια του στεγάστρου καμπυλώνουν τοξωτά προς τα εμπρός, ενώ συχνά και στις δύο περιπτώσεις το στέγαστρο είναι τετράγωνης ή εξάγωνης ή οκτάγωνης διατομής με θολίσκο που στηρίζεται σε πολυεδρική πρισματική βάση επί του στεγάστρου. Δηλαδή η τυπολογία διαφέρει, ανάλογα και με τα πρότυπα. Όσον αφορά τον διάκοσμο των Δεσποτικών θρόνων, συνήθως αυτός ακολουθεί αυτόν των τέμπλων, αφού κατά κανόνα φιλοτεχνούνται από τους ίδιους ξυλογλύπτες.
Στο Δεσποτικό θρόνο στο ναό Αγίου Νικολάου Τσεπελόβου, παρατηρούμε στο πίσω μέρος του θρόνου να έχει προσαρμοστεί κατάλληλα προσκυνητάρι. Αυτό πιθανότατα να οφείλεται στο γεγονός ότι θέλουν να εξάρουν τους περισσότερους από έναν τιμώμενους αγίους στους δισυπόστατους και τρισυπόστατους ναούς, αφού σε τέτοιους ναούς συμβαίνει αυτό. Πιθανότατα η συνήθεια αυτή παρέμεινε από την εποχή που οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την ανέγερση νέων ναών στη θέση αυτών που είχαν γκρεμίσει ή είχαν καταστραφεί λόγω της εγκατάλειψης, με αποτέλεσμα η τιμή των αγίων αυτών των ναών να μεταφέρεται σε άλλους ναούς παρακείμενους ή όχι.
Αξίζει να αναφέρουμε και τις εξαιρετικές εκείνες περιπτώσεις όπου οι Θρόνοι ή οι Aμβωνες διακοσμούνται με την ενθετική τεχνική, με ελεφαντόδοντο, κόκαλο ή ζωγραφιστά τεμάχια ξύλου, όπως βλέπουμε για παράδειγμα στο Δεσποτικό Θρόνο του ναού Αγ. Μερκουρίου ʼρτας (ή Εισοδίων της Θεοτόκου, παλιός μητροπολιτικός) (17ος αι.) ή σε ανάλογο Θρόνο που υπάρχει στην Κωνσταντινούπολη στον ναό του Αγίου Γεωργίου και χρονολογείται το 1577.

Σχετική Βιβλιογραφία