14/11/2006
Προσκυνητάρια

Τριαντάφυλλος Σιούλης © Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Για να λυθεί το πρόβλημα της τιμής των αγίων ή θρησκευτικών γεγονότων των ναών που είχαν κατεδαφιστεί, έχει αναφερθεί πως μεταφέρονταν οι τιμώμενες εικόνες στα τέμπλα, μαζί με τις άλλες Δεσποτικές εικόνες ή προσαρμόζονταν κατάλληλα προσκυνητάρια πάνω σʼ αυτά, όπως βλέπουμε για παράδειγμα στο ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Στούπαινας ή προσαρμόζονται προσκυνητάρια στους πλάγιους τοίχους του ναού δίπλα στο τέμπλο ή ακόμη και στο πίσω μέρος των Δεσποτικών θρόνων, όπως βλέπουμε για παράδειγμα στο ναό Αγίου Νικολάου Τσεπελόβου κ.α.
Δεν απουσιάζουν βέβαια και τα ανεξάρτητα ξυλόγλυπτα έπιπλα στους ήδη υπάρχοντες ναούς υπό μορφή αναλογίων, με κεκλιμένο επίπεδο για να τοποθετούν σʼ αυτά την εικόνα του αγίου ή του θρησκευτικού γεγονότος στο οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός, προς έξαρσή τους, ακολουθούν δε κυρίως δύο τύπους όσον αφορά την δομή τους, αυτά που έχουν το σχήμα στήλης ή ίσια και τα μοναστηριακού τύπου, γιατί κυρίως χρησιμοποιούνται στα μοναστήρια.
Σε όλη την περιοχή των Βαλκανίων συναντούμε τα ίσια προσκυνητάρια με ποδιά (ή θωράκιο) που έχουν το σχήμα στήλης, σε ύψος δε περίπου ενός μέτρου είναι μόνιμα τοποθετημένη η εικόνα μεταξύ κιονίσκων ή ημικιονίσκων και καταλήγουν συνήθως σε αέτωμα. Επίσης συναντούμε και τα μοναστηριακού τύπου, τα οποία έχουν τετράγωνη διατομή, επάνω φέρουν στέγαστρο, τον «ουρανό», που συνήθως καταλήγει σε κιβώριο με Σταυρό στην κορυφή του, σε ύψος δε ενός περίπου μέτρου φέρουν πλαγιαστό επίπεδο, στο οποίο τοποθετείται η τιμώμενη εικόνα.
Ανάλογα με το μέγεθος του ναού ή το που βρίσκεται η είσοδός του, η θέση τους αλλάζει. Έτσι για παράδειγμα στους μικρούς ναούς βρίσκονται στο νάρθηκα, στους μεγάλους στο πίσω μέρος του κύριου ναού ή δυτικά, βόρεια ή νότια, ανάλογα με το που βρίσκεται η είσοδος του ναού, ώστε ο ασπασμός να γίνεται έστω και αργότερα, αφού οι πιστοί προσέρχονταν στο ναό καθυστερημένα.
Όπως με τους Aμβωνες και τους Θρόνους, έτσι και με τα προσκυνητάρια, ανεξάρτητα τύπου, όσον αφορά την τεχνική τους εκτέλεση και τη διακόσμησή τους, αυτά συνήθως ακολουθούν τα τέμπλα, αφού κατασκευάζονται από τους ίδιους τεχνίτες, την ίδια περίπου εποχή, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Σπανιότερα έχουμε προσκυνητάρια μόνο με γραπτό διάκοσμο ή προσκυνητάρια κατασκευασμένα με την ένθετη τεχνική, όπως για παράδειγμα στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Διπόταμο Ζαγορίου, στο ναό Αγίου Δημητρίου Μοναστηρίου στα Σκόπια και αλλού. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην περίπτωση αυτή είναι κυρίως ελεφαντόδοντο, κόκαλο ή μικρά τεμάχια χρωματιστά ξύλα, διαφόρων τύπων.

Σχετική Βιβλιογραφία