08/07/2008
Τα πρώτα χρόνια του Γ. Καλούδη

Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων Πηγή: Σπύρος Εργολάβος, Γεώργιος Παπακώστας, Φρίξος Πούρλης, Κώστας Καραγιαννίδης © Δήμος Ιωαννίνων

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Ο Γεώργιος Καλούδης υπήρξε ο τελευταίος Γυμνασιάρχης της Ζωσιμαίας Σχολής επί Τουρκοκρατίας. Καθιερώθηκε έτσι στη συνείδηση των Ηπειρωτών ως ο Γυμνασιάρχης της Απελευθέρωσης. Σύνδεσε την ιστορία της ζωής του με την ιστορία της Ζωσιμαίας Σχολής και, κατ' επέκταση, με την ιστορία της πόλης των Ιωαννίνων. Αυτό αποδεικνύεται απ' το γεγονός ότι στις 6 Οκτωβρίου 1952, αμέσως μετά την κηδεία του, συνεδρίασε στο Δημαρχιακό Κατάστημα, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ιωαννιτών, ύστερα από επείγουσα πρόσκληση του Προέδρου αυτού. Προτού το Συμβούλιο εισέλθει στην ημερήσια διάταξη ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, Ε. Θεοδωρίδης, παίρνει το λόγο και, γεμάτος συγκίνηση, απευθυνόμενος προς το Δημοτικό Συμβούλιο επισημαίνει:
«Σήμερα η πόλις μας έχασε μίαν εκλεκτήν και εξέχουσαν φιλολογικήν φυσιογνωμίαν, τον Γεώργιον Καλούδην, ο οποίος διατελέσας, επί δεκαετηρίδας όλας, Γυμνασιάρχης της Γεραράς Ζωσιμαίας Σχολής, ηνάλωσε το πλείστον μέρος της ζωής του εις την μετάδοσιν των ναμάτων της παιδείας εις ολοκλήρους γενεάς Ηπειρωτοπαίδων που τιμούν σήμερον την Ήπειρον εις τας επιστήμας και τα γράμματα. Δεν υπήρξε μόνον ο μορφωτής και σοφός διδάσκαλος, αλλά και ο ένθερμος ζηλωτής και πατριώτης, ο μεγάλος συνεχιστής των εθνικών παραδόσεων και ιδεωδών, αφιερώσας ολοψύχως τας δυνάμεις του εις τον υπέρ της ελευθερίας αγών∙ ελπίζομεν δε ότι η νέα γενεά θα μπορέση να εξακολουθήση το μεγαλειώδες έργον των προγόνων της.

Ο Δήμος, ως ελάχιστον δείγμα ευγνωμοσύνης, κατέθεσε στέφανον εις την σορόν του, το δε Δημοτικόν Συμβούλιον θα θελήση και άλλως να τιμήση την μνήμην του εκλιπόντος».

Αμέσως μετά παίρνει το λόγο ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Στ. Κατσαδήμας, ο οποίος προτείνει «όπως μία των οδών της πόλεως λάβη το όνομά τοv».

Το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνέχεια:
«Αποφασίζει παμψηφεί να δοθή εις μίαν των οδών της πόλεως, κατά την κρίσιν της ειδικής επιτροπής μετονομασίας οδών, το όνομα του Γεωργίου Καλούδη εις ένδειξιν της απείρου και βαθείας ευγνωμοσύνης της πόλεως προς το εκλιπόν μέγα τέκνον αυτής, του οποίου η φυσιογνωμία αιωνίως θα μείνη βαθειά, χαραγμένη εις τας ψυχάς»
με αυτό τον τρόπο η πόλη των Γραμμάτων, με το Δημοτικό της Συμβούλιο, τιμούσε, πριν από 52 χρόνια, κατά την ημέρα της κηδείας του, το «εκλιπόν μέγα τέκνοντης», τον Γυμνασιάρχη της Απελευθέρωσης, το λαμπρό επιστήμονα και σοφό δάσκαλο, τον ένθερμο ζηλωτή και πατριώτη, το συνετό πολιτικό και συνεχιστή των εθνικών παραδόσεων, ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΑΛΟΥΔΗ. Με την ενέργειά του αυτή ο Δήμος Ιωαννιτών ήθελε να προβάλει την προσωπικότητα του Γεώργιου Καλούδη ως παράδειγμα προς μίμηση στις νεότερες γενιές τις καλούσε μάλιστα, με το ψήφισμά του, να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν το έργο του, και να έχουν τη φυσιογνωμία του χαραγμένη βαθιά μέσα στις ψυχές τους.

Συνέβη και με το Γεώργιο Καλούδη αυτό που συχνά συμβαίνει μέσα στην ιστορία. Πολλοί σοφοί άνθρωποι απόχτησαν κύρος και φήμη από τα συγγράμματα τους. Ο Γεώργιος Καλούδης απόχτησε φήμη από τη σοφία του, τον πλούτο των γνώσεών του, την υπέροχη προφορική διδασκαλία του. Το πλήθος των μαθητών της Ζωσιμαίας Σχολής που είχαν την τύχη να απολαύσουν τη φωτεινή και υπέροχη διδασκαλία του, καθώς επίσης και το πλήθος των πανεπιστημιακού επιπέδου σημειώσεων που σώζονται μέχρι σήμερα στο αρχείο του, το επιβεβαιώνουν κατά τον καλύτερο τρόπο.

Η καταγωγή του
Ο Γεώργιος Καλούδης γεννήθηκε το 1865 ή το 1864 στα Γιάννινα. Πατέρας του ήταν ο Στέφανος Καλούδης και μητέρα του η ʼννα Καλούδη. Καταγόταν από παλιά Κρητική οικογένεια που, στην εποχή των Ενετών, μετοίκησε στον Ποταμό της Κέρκυρας και απ' εκεί, στη συνέχεια, ο πατέρας του μετοίκησε στα Γιάννινα. Στα αρχεία της Κοινότητας Ποταμού, του έτους 1866, που σώζονται σήμερα στα Αρχεία του Κράτους της Κέρκυρας, αναφέρεται η οικογένεια Καλούδη, και συγκεκριμένα ο Καλούδης Γεώργιος του Στεφάνου που είναι συγγενής του Γυμνασιάρχη Γεώργιου Καλούδη. Σε ληξιαρχική πράξη, επίσης, του έτους 1864, εμφανίζεται στον εφημέριο της Εκκλησίας ο Στέφανος Καλούδης του Γεωργίου και παρουσιάζει σ' αυτόν «βρέφος άρρενος φύλου το οποίον εγεννήθη εκ της Ελένης Καλούδη, νομίμου αυτού συμβίας». Η καταγωγή του Γ. Καλούδη από τον Ποταμό Κερκύρας επιβεβαιώνεται επίσης από Πιστοποιητικό του Δημάρχου Ποταμογειτόνων (αριθ. Πρωτ. 330/5-9-1897) το οποίο βρέθηκε στο αρχείο του Γυμνασιάρχη, στα Γιάννινα, και στο οποίο αναγράφεται ότι:
«ο Γεώργιος Καλούδης του Στεφάνου, το επάγγελμα καθηγητής, ετών 35, κάτοικος Ιωαννίνων, τυγχάνει δημότης του υφ' ημάς Δήμου, εγγεγραμμένος εις το Δημοτολόγιον, υπ' αυξ. αριθ. 4151, και ότι είναι πολίτης Έλλην, απολαύων των δικαιωμάτων της Ελληνικής ιθαγενείας, ως τέκνον πρώην Ιονίου πολίτου».

Το πιστοποιητικό αυτό χρησιμοποίησε ο Γεώργιος Καλούδης, ως Έλλην υπήκοος (η Κέρκυρα εκείνη την εποχή ανήκε στο ανεξάρτητο Ελληνικό Βασίλειο, ενώ στα Γιάννινα είχαμε ακόμα Τουρκοκρατία) προκειμένου να παραμείνει, κατά τα έτη 1897-1898, στην Αθήνα και να απολαμβάνει εκεί όλα τα δικαιώματα του Έλληνα πολίτη.
Κατά την εποχή των Ενετών (1386-1797), κατά την οποία η οικογένεια Καλούδη μετοίκησε από την Κρήτη στην Κέρκυρα, είναι γεγονός ότι οι Κερκυραίοι, όπως και οι υπόλοιποι Επτανήσιοι, είχαν, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους Έλληνες που στέναζαν κάτω από τον τουρκικό ζυγό, προνομιακή μεταχείριση. Ωστόσο η πολιτική των Ενετών χαρακτηριζόταν από έντονο συντηρητισμό και στενόκαρδο εμποροκρατικό πνεύμα, πράγμα που είχε σαν συνέπεια την καθυστέρηση της Επτανησιακής ανάπτυξης σε βασικούς τομείς, ιδιαίτερα δε στον τομέα της οικονομίας και της εκπαίδευσης. Η κατάλυση της Ενετικής κυριαρχίας το 1797 και η επικράτηση των φιλελεύθερων αρχών της Γαλλικής Επανάστασης, ανακούφισε, προσωρινά όμως, τους Επτανήσιους. Η τραγική οικονομική κατάσταση των κατακτητών τους ωθεί σε επιβολή αναγκαστικών εισφορών, σε εσωτερικά δάνεια και σε περιορισμό μισθών, Η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς εξαιτίας των αλλεπάλληλων συγκρούσεων και κατακτήσεων (Γάλλων, ʼγγλων, Ρώσων), με αποτέλεσμα αρκετοί κάτοικοι της Επτανήσου να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αναζητήσουν καταφύγιο σε άλλες γειτονικές περιοχές. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες ο Στέφανος Καλούδης, πατέρας του Γυμνασιάρχη Γεώργιου Καλούδη, καταφεύγει στην πόλη μας. Τα Γιάννινα εκείνη την εποχή -κατά τα μέσα του 190υ αιώνα- βρίσκονταν, βέβαια, κάτω από τον τουρκικό ζυγό∙ όμως, εδώ στα Γιάννινα, έχουν ανάψει ήδη τα φώτα της εθνικής προκοπής∙ και αυτό οφείλεται βασικά σε δυο κοινωνικές τάξεις: στην τάξη των εμπόρων και στην τάξη των λογίων, Οι έμποροι ήταν άνθρωποι προικισμένοι με κρίση και είχαν αναπτύξει μια έντονη δραστηριότητα, χάρη στην οποία διαδραμάτισαν σημαντικότατο ρόλο στη ζωή της πόλης και στην ανακατάταξη του πληθυσμού, με βάση το επάγγελμα και την οικονομική κατάσταση.

Δίπλα στην τάξη των εμπόρων υπήρξε η τάξη των λογίων∙ άνθρωποι βαθιά καλλιεργημένοι, με λαμπρές σπουδές στην Ευρώπη, Εμπνέονται από τις πανάρχαιες Ελληνικές αξίες, πιστεύουν πως και οι σημερινοί Έλληνες μπορούν να πάρουν τη θέση που τους ταιριάζει ανάμεσα στα άλλα Έθνη, Αυτό το πνεύμα της αισιοδοξίας προσπαθούν να το μεταλαμπαδεύσουν στη νέα γενιά και να καταστήσουν τα Γιάννινα «Μητρόπολιν πάσης μαθήσεως και Αθήνας της Ελλάδος». Οι έμποροι με τον ιδρώτα τους και οι λόγιοι με το μυαλό τους έκαναν το καθήκον τους απέναντι στο υπόδουλο Έθνος και καθιέρωσαν τα Γιάννινα στην παράδοση ως «Πρώτα στα γρόσια και στα γράμματα»,

Σ' ένα τέτοιο οικονομικό και πνευματικό περιβάλλον βρέθηκε ο πατέρας του Καλού- δη, όταν εγκαταστάθηκε στα Γιάννινα. Σ' ένα τέτοιο περιβάλλον ο Γεώργιος Καλούδης είδε το φως της ζωής του. Είχε την τύχη να ανήκει σε τρεις διαφορετικές γενιές: την Κρητική, την Κερκυραϊκή και την Ηπειρωτική, Συνδύασε, έτσι, την Κρητική λεβεντιά με την Κερκυραϊκή ευγένεια και με την Ηπειρωτική αρχοντιά, στοιχεία απαραίτητα για μια λαμπρή, μετέπειτα, σταδιοδρομία.