Αναστάσιος Παπασταύρος Πηγή: apeirotan © Δήμος Ιωαννιτών

εκτύπωση θέματος

Ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Σταύρου -εικ.1- (1788-1869), σημαίνον μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ήταν ο ιδρυτής και ισόβιος πρώτος διοικητής της Εθνικής Τραπέζης. Γόνος οικογένειας προεστών των Ιωαννίνων (ο πατέρας του Σταύρος Ιωάννου ή Τσαπαλάμος ήταν “υπουργός οικονομικών” του Αλή Πασά), ανέπτυξε έντονη πατριωτική δράση την περίοδο της επανάστασης (στην Πίζα, την Πετρούπολη, τη Βιέννη και το Λιβόρνο) και μετά την απελευθέρωση πρωτοστάτησε στην οικονομική ανόρθωση του ελληνικού κράτους διαθέτοντας τεράστια ποσά από την προσωπική του περιουσία, την οποία με τη διαθήκη του κατέλιπε για κοινωφελείς σκοπούς στα Γιάννενα και αλλού. Σημειώνεται ότι η προσωπογραφία του Γεωργίου Σταύρου αποτυπωνόταν επί πολλές δεκαετίες στα ελληνικά χαρτονομίσματα.

H εικόνα 2 είναι από χαρακτικό άγνωστου καλλιτέχνη και προέρχεται από την εικονογράφηση του έργου Ηπειρωτικά... και Βίος του Πύρρου, υπό Αθανασίου του Σταγειρίτου, εν Βιέννη της Αυστρίας, 1819. Ο Πύρρος (319-272 π.Χ.) ανήλθε στο θρόνο σε ηλικία 12 ετών και φιλοδόξησε να μιμηθεί τον δεύτερο εξάδελφό του Μέγα Αλέξανδρο και να επεκτείνει το κράτος του προς δυσμάς. Αποβιβάστηκε στην Ιταλία - έχοντας μαζί του και πολλούς ελέφαντες - έφτασε μπροστά στη Ρώμη, αλλά απέτυχε να την κυριέψει. Είχε την περιπέτεια μέσα του και έζησε έναν θυελλώδη βίο. Ο Πύρρος θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς στρατηγούς στην παγκόσμια ιστορία. Ήταν εξαιρετικά μορφωμένος και σφράγισε τις τελευταίες μεγάλες στιγμές του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Η εικονιζόμενη στην καρτποστάλ -εικ.3- είναι η Αικατερίνη (Ρόζα) Μπότσαρη (1822 - 1875), κόρη του σουλιώτη οπλαρχηγού και ήρωα Μάρκου Μπότσαρη (1790 - 1823), η οποία ήταν Κυρία επί των Τιμών της βασίλισσας Αμαλίας και διάσημη για την ομορφιά της. Όταν το 1841 επισκέφτηκε το Μόναχο, ο φιλέλληνας βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος (πατέρας του Όθωνα), ανέθεσε στον περίφημο προσωπογράφο Τζόσεφ Κάρλ Στίλερ (1781 - 1858) να την ζωγραφίσει. Το πορτραίτο της τοποθετήθηκε στην Πινακοθήκη των Καλλονών, των ανακτόρων του, μαζί με τις προσωπογραφίες των ωραιότερων γυναικών της Ευρώπης.
Ο εκδότης στην πίσω πλευρά της κάρτας αναφέρει ότι η Ρόζα γεννήθηκε το 1820 στα Γιάννενα, τα οποία όμως γράφει εσφαλμένα Janira. Ο μεγαλύτερος αδελφός της Δημήτριος Μπότσαρης (1814 - 1871) έγινε Υπουργός Στρατιωτικών της ελεύθερης Ελλάδας.

Πρόκειται για καρτποστάλ -εικ.4- μιας σειράς που εξέδωσε στην Αίγυπτο ο Οίκος Ι. Μπούκας την περίοδο των νικηφόρων βαλκανικών πολέμων. Η προσωπογραφία του Τζαβέλλα είναι από έργο του γερμανού ζωγράφου Κάρλ Κραζάιζεν (1794 - 1878). Ο σουλιώτης οπλαρχηγός Κίτσος Τζαβέλλας (1800 - 1855) ήταν από τις ηγετικές μορφές της ελληνικής επανάστασης. Το 1822 πολέμησε στην 1η πολιορκία του Μεσολογγίου και σε άλλες μάχες στο πλευρό του Μάρκου Μπότσαρη, ενώ το 1824 ο Λόρδος Μπάυρον τον είχε ως υπαρχηγό του. Διακρίθηκε στις μάχες εναντίον του Ιμπραήμ και το 1825 μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Μετά την άφιξη του Καποδίστρια πρωτοστάτησε στην εκκαθάριση της Ρούμελης από τους Τούρκους. Χρημάτισε Υπουργός Στρατιωτικών το 1844 και το 1849, ενώ μετά το θάνατο του Κωλέττη ανέλαβε Πρωθυπουργός (1847 - 1848). Ονομάστηκε στη συνέχεια γερουσιαστής και έλαβε μέρος στην εξέγερση των αλύτρωτων περιοχών (Ήπειρος, Θεσσαλία) το 1854.

Δεύτερη καρτποστάλ -εικ.5- του Ι. Μπούκα. Η προσωπογραφία του Κωλέττη είναι από έργο του διάσημου γάλλου ζωγράφου Ντομινίκ Παπετύ (1815 - 1849). Ο εκ Συρράκου των Ιωαννίνων Ιωάννης Κωλέττης (1774-1847) υπήρξε από τις σημαντικότερες ελληνικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα. Στρατηγός, διπλωμάτης και πολιτικός της ελεύθερης Ελλάδας, θεωρείται ως ο θεμελιωτής της Μεγάλης Ιδέας, την οποία διακήρυξε κατά την ιστορική του αγόρευση στη Βουλή στις 14 Ιανουαρίου 1844. Ο Κωλέττης αποπεράτωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στα Γιάννενα και σπούδασε ιατρική επί επτά χρόνια στην Πίζα της Ιταλίας. Μετά την επιστροφή του υπηρέτησε για πολλά χρόνια ως γιατρός στην αυλή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Μετά την έκρηξη της επανάστασης προσπάθησε να παρασύρει στο κίνημα την περιοχή του Συρράκου χωρίς όμως επιτυχία, γι' αυτό κατέφυγε στο Μεσολόγγι. Αντιπροσώπευσε την Ήπειρο στην Α' Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Ήταν αρχηγός του γαλλόφιλου δημοκρατικού κόμματος και επί Όθωνα χρημάτισε πρεσβευτής στο Παρίσι, όπου προώθησε σημαντικά τα ελληνικά δίκαια. Υπήρξε ο πρώτος κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός της νεώτερης Ελλάδας (1847). Λάτρης του γυναικείου φύλου είχε αμέτρητες ερωτικές περιπέτειες, αλλά ουδέποτε παντρεύτηκε. Ο Κωλέττης περιλαμβάνεται στους πιθανούς συγγραφείς του περίφημου έργου Ελληνική Νομαρχία, η Λόγος περί Ελευθερίας, παρά Ανωνύμου του Ελλήνος, που εκδόθηκε το 1803.

Η καρτποστάλ -εικ.6- εκδόθηκε για τη συμπλήρωση 100 ετών από το θάνατο του Μπάυρον (1788-1824). Η σχέση του μεγάλου ποιητή και φιλέλληνα με τα Γιάννενα είναι άρρηκτη. Στην ηπειρωτική πρωτεύουσα άρχισε να γράφει το περίφημο έργο του «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ –το 1809- που τον έκανε διάσημο. Το πορτραίτο της κάρτας είναι αντιγραφή από το φημισμένο πίνακα που φιλοτέχνησε το 1813 ο μεγάλος άγγλος προσωπογράφος Τόμας Φίλλιπς (1770-1845). Στο κάτω μέρος υπάρχει η υπογραφή του ποιητή.

Η προσωπογραφία -εικ.7- του ηγεμόνα των Ιωαννίνων προέρχεται από τη γνωστή χαλυβογραφία του Ουίλλιαμ Φίντεν (1787-1852) που βασίστηκε σε σχέδιο εκ του φυσικού του Τόμας ʼλλασον (1790-1852). Ο Αλή Πασάς (1744-1822) ηγεμόνευσε επί 42 χρόνια από το 1780 μέχρι το 1822. Κατά την περίοδο αυτή τα Γιάννενα γνώρισαν πρωτοφανή οικονομική, πολιτική και πνευματική ακμή.

Η ωραιότατη αυτή καρτποστάλ -εικ.8- απεικονίζει τον Βασίλειο Γούδα, γραμματικό του Μάρκου Μπότσαρη, καταγόμενο από το Γραμμένο των Ιωαννίνων, όπως τον απαθανάτισε με την έγχρωμη λιθογραφία του ο μεγάλος γάλλος ζωγράφος Λουί Ντυπρέ (1789-1837) το 1825 στο Παρίσι.

Πρόκειται για την γνωστότατη έγχρωμη λιθογραφία -εικ.9- του εσθονού βαρόνου Όττο Μάγκνους φον Στάκελμπεργκ (1787-1837) «Ο γενίτσαρος των Ιωαννίνων» που περιλαμβάνεται στο μνημειώδες έργο του Costumes et Usages de Peuples de la Grece Moderne, Paris 1825.

Τον Αλή Πασά έχει ως θέμα η παρατιθέμενη καρτποστάλ -εικ.10-. Πάνω αριστερά το κελί της μονής του Αγίου Παντελεήμονα όπου σκοτώθηκε το 1822. Δίπλα η γνωστή εικόνα του λαϊκού ζωγράφου Σωτήριου Χρηστίδη με τον Αλή και τη Βασιλική. Κάτω αριστερά ο Λέων της Ηπείρου από έγχρωμη λιθογραφία του δανού ζωγράφου ʼνταμ ντε Φρίντελ (1771-1828) που τυπώθηκε στο Παρίσι το 1827. Τέλος, κάτω δεξιά φωτογραφική άποψη της Νήσου των Ιωαννίνων, όπου κατέφυγε ο σατράπης τις τελευταίες του μέρες, τον Ιανουάριο του 1822.
Τη λαϊκή λιθογραφία - και πάλι - του Σωτηρίου Χρηστίδη Ο πνιγμός της Κυρα - Φροσύνης, που τυπώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, χρησιμοποιεί ο εκδότης. Η γιαννιώτισσα καλλονή με μια πέτρα δεμένη στο πόδι της ρίχνεται στη λίμνη των Ιωαννίνων, ενώ η παραμάνα της γονατιστή μοιρολογεί. Ο Αλή - αριστερά - από τη στεριά παρακολουθεί με αγωνία τη δραματική σκηνή. Στο βάθος απλώνονται τα Γιάννενα κάτω από το μελαγχολικό φως του χλωμού χειμωνιάτικου φεγγαριού.


Και οι δύο καρτποστάλ είναι παραλλαγές μιας χάρτινης εικόνας του μεγάλου λαϊκού ζωγράφου Σωτηρίου Χρηστίδη (1848-1940), Ο Αλή Πασάς και η Κυρά - Βασιλική. Ο Αλή υποπτευόταν τους πάντες και κοιμόταν μόνο στα πόδια της ηπειρώτισσας κόρης Βασιλικής Κίτσιου Κονταξή (1793-1834), που ήταν μυημένη στη Φιλική Εταιρεία και την οποία παντρεύτηκε επισήμως το 1816, όταν αυτή ήταν 19 χρονών και εκείνος 72. Αλλά και ο Χρηστίδης αντέγραψε το θέμα του από έναν ομότιτλο πίνακα του διάσημου γάλλου οριενταλιστή ζωγράφου Αλεξάντρ - Μαρί Κολέν (1798-1873) του 1826. Ο Αλή Πασάς είναι από τα πλέον ζωγραφισμένα πρόσωπα του 19ου αιώνα, μαζί με το Μάρκο Μπότσαρη.
Το θέμα της καρτποστάλ είναι φρικιαστικό. Η ελληνική μετάφραση του τίτλου είναι: «Ενθύμιον της πολιορκίας των Ιωαννίνων. Ο Πρόξενος της Αυστρίας κ. Μπιλίνσκι και Τούρκοι αξιωματικοί μπροστά από την αγχόνη, στην οποία εκτελέστηκαν δέκα Έλληνες». Ανάμεσα στα εικονιζόμενα πρόσωπα είναι και η σύζυγος του Πρόξενου. Η καρτποστάλ τυπώθηκε λίγο πριν από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και ταχυδρομήθηκε επτά μήνες αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1913.

Ο πολωνικής καταγωγής διπλωμάτης Κonstantin Bilinski τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος της Αυστροουγγαρίας στα Γιάννενα το 1909. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Ιωαννίνων από τα ελληνικά στρατεύματα η στάση του ήταν απροκάλυπτα φιλοτουρκική. Προέτρεπε μάλιστα το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό να συνεχίσει να αντιστέκεται με κάθε μέσο και τρόπο και ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε σκέψη παράδοσης της πόλης. Ο τούρκος διοικητής του πυροβολικού Βεχήπ - Μπέης κατέθεσε ότι «ηρέσκετο να φωτογραφίζεται με τη σύζυγό του και τον υποπρόξενο κάτωθεν της αγχόνης εις την οποίαν απηγχονίζοντο οι Έλληνες». Πρότεινε ακόμη στον σκληρό τουρκικό πυρήνα να πυρποληθούν τα Ιωάννινα ώστε ο ελληνικός στρατός να μην μπορεί να στεγαστεί σε καταλύματα και να επέλθει κοινωνικό χάος. Το εγκληματικό αυτό σχέδιο αποτράπηκε την τελευταία στιγμή από τον τελευταίο διοικητή των Ιωαννίνων Εσάτ Πασά.
Ο Μπιλίνσκι παρέμεινε στη θέση του και μετά την απελευθέρωση παρά τη δυσφορία των Γιαννιωτών, οι οποίοι διοργάνωσαν συλλαλητήριο τον Αύγουστο του 1913, με σκοπό να μην αποτελέσει ο Πρόξενος μέλος της Διεθνούς Επιτροπής που θα καθόριζε τα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας. Ο στόχος αυτός τελικά δεν επιτεύχθηκε και ο Μπιλίνσκι πήρε μέρος στην επιτροπή. Πέθανε από δύσπνοια στις 4 Νοεμβρίου 1914 και η σωρός του ταριχεύτηκε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο των Ιωαννίνων από τον αρχίατρο Επαμεινώντα Λέκκα και μεταφέρθηκε στη συνέχεια στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Πολωνία, όπου και τάφηκε.


Καρτποστάλ - ενθύμιο του κινηματογράφου Πάνθεον - που βρισκόταν στην οδό Πανεπιστημίου των Αθηνών - η οποία εκδόθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1914 και μοιραζόταν δωρεάν στους θεατές. Στο πίσω μέρος της κάρτας τύπωναν με σφραγίδα την θεατρική παράσταση που παρουσιαζόταν. Ήταν ένα εφεύρημα των αιθουσαρχών για να προσελκύουν το κοινό την ηρωική εποχή του κινηματογράφου. Επειδή την περίοδο εκείνη η πρόσφατη απελευθέρωση των Ιωαννίνων βρισκόταν στο επίκεντρο του πανελλήνιου ενδιαφέροντος, ο ιδιοκτήτης του ιστορικού κινηματοθέατρου επέλεξε το ανωτέρω σχετικό θέμα, για να εικονογραφήσει τη διαφημιστική κάρτα.

Ήταν η εποχή που η Μεγάλη Ιδέα, η οποία και θα κατέληγε - σύμφωνα με τους πανελλήνιους πόθους - στην απόκτηση της Κωνσταντινούπολης είχε αρχίσει να γίνεται εθνικό βίωμα. Γι' αυτό ο εκδότης της καρτποστάλ αριθμεί τον βασιλιά Κωνσταντίνο ως ΙΒ’, θέλοντας να τον συνδέσει με τον τελευταίο βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΑ' Παλαιολόγο. Οι βαλκανικοί πόλεμοι του 1912 - 1913 τροφοδότησαν με πλήθος θεμάτων τους εκδότες καρτποστάλ της εποχής. Ειδικότερα ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος - που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής - και η πολιορκία των Ιωαννίνων από τον ελληνικό στρατό απεικονίστηκαν σε σωρεία εικονογραφημένων επιστολικών δελταρίων.
Το οπισθόφυλλο της καρτποστάλ έχει την πρωτοτυπία να φιλοξενεί το ποίημα ενός κρητικού ποιητή αφιερωμένο στον Δαγκλή. Ο σουλιώτης στρατιωτικός και πολιτικός Παναγιώτης Δαγκλής (1853-1924) - γιος του οπλαρχηγού των Σουλιωτών Γεωργίου Δαγκλή (1809-1896) - έπαιξε σημαντικό ρόλο σε μία από τις κρισιμότερες περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Αποφοίτησε πρώτος από τη Σχολή Ευελπίδων και το 1898 επινόησε το λυόμενο ορειβατικό πυροβόλο, του οποίου η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 1906 από τη γαλλική εταιρεία Σνάιντερ και έφερε επανάσταση στην πολεμική τακτική. Πήρε μέρος σε όλους τους πολέμους που ακολούθησαν και ήταν διοικητής της Στρατιάς Ηπείρου κατά το 1912 - 1913. Το 1914 παραιτήθηκε από το στράτευμα και το 1915 εξελέγη βουλευτής Ιωαννίνων με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Με τον Βενιζέλο και τον Κουντουριώτη αποτέλεσαν την τριανδρία το 1916.

Ξαναγύρισε στη Βουλή και το 1920 μετά την αυτοεξορία του Βενιζέλου ανέλαβε την προεδρία του κόμματος των Φιλελευθέρων. Παραιτήθηκε από το αξίωμα αυτό το Φεβρουάριο του 1924 και δύο εβδομάδες αργότερα πέθανε. Ήταν ικανός και σώφρων πολιτικός και στρατιωτικός. Το όνομα του έχει δοθεί σε κεντρικό δρόμο της πόλης των Ιωαννίνων.
Είναι εντυπωσιακή η βαθιά καλλιτεχνική γνώση που είχαν οι γιαννιώτες εκδότες αδελφοί Λυγούρα, οι οποίοι διάλεγαν ανάμεσα στα θέματά τους πίνακες μεγάλων ελλήνων και ευρωπαίων καλλιτεχνών. Έτσι για την ανωτέρω καρτποστάλ επέλεξαν τον πίνακα Ο χορός του Ζαλόγγου (1819, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα) του γάλλου ζωγράφου Κλωντ Πινέ, (για τον οποίο ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν) και που είναι εμπνευσμένος από την τραγική ιστορία των γυναικών του Σουλίου, οι οποίες κατά την τελευταία φάση του αγώνα τους εναντίον του Αλή Πασά (18 Δεκεμβρίου 1803), βλέποντας τους άντρες τους να χάνονται στην άνιση μάχη, άρπαξαν τα παιδιά τους στην αγκαλιά και ρίχτηκαν μαζί τους στο γκρεμό του Ζαλόγγου.
Το Ορφανοτροφείο Γ. Σταύρου που λειτούργησε από το 1905 μέχρι τη δεκαετία του 1970, διέθετε πολλές σχολές επαγγελματικής κατάρτισης, από τις οποίες απεφοίτησαν αργυροχόοι, ξυλόγλυπτες, μουσικοί, σχεδιαστές κλπ. οι οποίοι είχαν στη συνέχεια λαμπρή επαγγελματική σταδιοδρομία.
Οι γιαννιώτες απολαμβάνουν το πάγωμα της λίμνης κάνοντας βόλτες στην επιφάνειά της, έχοντας μαζί και τα ποδήλατά τους. Ο Γεώργιος Πανταζίδης ήταν πατέρας του Απόστολου Πανταζίδη (ή Πανταζή όπως προτιμούσε ο ίδιος), φωτογράφου και αυτoύ ο οποίος μετά το 1952 εξελίχτηκε σε πετυχημένο ζωγράφο στο Παρίσι. Ο Απόστολος Πανταζίδης είναι ευεργέτης του Δήμου Ιωαννιτών.
Η Παμβώτιδα και στις μέρες μας εξακολουθεί να παγώνει ορισμένες μέρες το χρόνο και να δέχεται απρόσκλητους επισκέπτες. Σύμφωνα με το θρύλο ο Ντουραχάν Πασάς πέρασε τη λίμνη ένα βράδυ με το στρατό και τα πυροβόλα του, νομίζοντας ότι διασχίζει πεδιάδα. Πίστεψε ότι αυτό είναι θαύμα της Παναγίας και αμέσως έχτισε την ομώνυμη Μονή στις παρυφές του Μιτσικελιού.
Οι Θεσσαλονικείς γιορτάζουν στην παραλία του Λευκού Πύργου την τρίτη επέτειο της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό.
Στρατιωτική τελετή, λίγο μετά την απελευθέρωση στο χώρο μπροστά από τους στρατώνες στα Λιθαρίτσια. Η εθνική έπαρση των προσώπων είναι έντονη.
Οι κερκυραίοι εκδότες Αδελφοί Γεράσιμου Ασπιώτη είχαν ιδιαίτερη προτίμηση στο να κυκλοφορούν καρτποστάλ με πρόσωπα Hπειρώτες πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στο νησί τους διωκόμενοι κατά περιόδους από τα μέρη τους, όπως η εικονιζόμενη δεκαμελής οικογένεια που ποζάρει κάτω από το τείχος του φρουρίου της Κέρκυρας. Η κάρτα ταχυδρομήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 1917 με παραλήπτη τη mademoiselle Fanny Barneand στο Οράν του Αλγερίου.
Εκπληκτική σκηνή που θυμίζει φιλελληνικό πίνακα ζωγραφικής του μεγάλου ζωγράφου ʼρι Σέφφερ (1795 - 1858). Οι βορειοηπειρώτισσες με τα νήπια δίπλα τους και τα μωρά στην αγκαλιά τους - σαν νέες Σουλιώτισσες - προσπαθούν να γλιτώσουν από τους διώκτες τους. Οι άντρες τους απουσιάζουν όντας, προφανώς, στη μάχη εναντίον των εχθρών τους. Η κάρτα ταχυδρομήθηκε στις 3 Μαΐου 1913 από την Αθήνα προς τη Βιέννη. Ο αποστολέας πληροφορεί τη θεία του ότι «την Πρωτομαγιά κάναμε μια ωραία εκδρομή στην Καλλιθέα», που ήταν τότε θέρετρο τον Αθηνών και πολλές εύπορες οικογένειες της πρωτεύουσας είχαν εκεί εξοχικά σπίτια.