Τριαντάφυλλος Σιούλης © Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων

εκτύπωση θέματος

Για το πώς εμφανίζονται όλοι αυτοί οι ξυλογλύπτες στο Τούρνοβο, διασώζεται μέχρι σήμερα μια παράδοση, σύμφωνα με την οποία η οικογένεια Σκαλιστή έχει την αρχή της στους ξυλογλύπτες του Μετσόβου. Αλλά και η Χατζημιχάλη αναφέρει ότι αυτοί κατέφυγαν εδώ ύστερα από διωγμό του Αλή Πασά.
Σπουδαίοι και φημισμένοι στην Επαρχία Κόνιτσας ήταν αυτοί της οικογένειας Σκαλιστάδων από το Τούρνοβο, ο Αναστάσιος Ταλιαδόρος, ο γιος του Δημήτρης, ο εγγονός του Μάρκος - (ο διασημότερος όλων, ο οποίος ήταν παντρεμένος στο Σιοποτσέλι (Δίλοφο) του Ζαγορίου και ασκούσε την ξυλογλυπτική σε όλο το Ζαγόρι) - ο δισέγγονος του Αναστάση Ταλιαδόρου ο Βασίλης, ο γιος του Λάμπρος Ταλιαδόρος. Επίσης από το Λισκάτσι της επαρχίας Κονίτσης ήταν ο Γιώργης Χρήστου, φυσιογνωμία με δράση πατριωτική και φιλανθρωπική. Ο Αναστάσης με τ' αδέρφια του Γιάννη και Γιώργο έκαναν το τέμπλο του αγίου Χαραλάμπους στην Πρέβεζα, το τέμπλο του αγίου Αθανασίου Ιωαννίνων (Μητρόπολη), τα τέμπλα της Μητρόπολης στη Σωπική Β. Ηπείρου και τέμπλα σε πολλά χωριά του Πωγωνίου, Αργυροκάστρου, Αγίων Σαράντα, Χειμάρρας και Πρεμετής.
Εκτός από την οικογένεια Σκαλιστή (με πρώτο τον μαστρο-Τάση που έζησε από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου, από δε τα παιδιά του Κωνσταντίνο ή Κωτούλα, Ιωάννη και Δημήτρη ο τελευταίος διατήρησε το όνομα Σέχης), που συνεχίζει την πάνω από δύο αιώνες παράδοση μέχρι σήμερα, αναφέρεται η οικογένεια Σέχη, οι αδερφοί Βούρη που ήταν κυρίως ξυλουργοί και κατά δεύτερο λόγο ξυλογλύπτες καθώς και ο Θεμιστοκλής Παπαγεωργίου (β΄ μισό 19ου αιώνα). Της οικογένειας δε Σέχη, ορισμένα μέλη εμφανίζονται με το επώνυμο Ταλιαδόρος – Ταλιαδούρος ή Σκαλιστής.
Σχετικά με του Τουρνοβίτες ξυλογλύπτες ο Πλατάρης, ύστερα από συζήτηση που είχε με τον Αλέξανδρο Βούρη ή Ταλιαδόρο (1897-1970), διασώζει τα εξής ονόματα:
«Α΄. Οικογένεια Βούρη ή Ταλιαδόρου με Κώστα Μπούρα ή Μπούρη, τα παιδιά του Ανδρέα Μπούρη (μαραγκό), Απόστολο Μπούρη (μαραγκό) και Χριστόδουλο Βούρη (ιερέα), ο οποίος έκανε και το επίθετο από Μπούρης, Βούρης. Τα παιδιά του Αποστόλη, Δημήτρη Βούρη (μαραγκό), Γεώργιο Βούρη ή Ταλιαδόρο (1851-1935) (ξυλογλύπτη), Θανάση Βούρη (μαραγκό) και τα παιδιά του Γεωργίου, Νικόλαο Βούρη ή Ταλιαδόρο (1879-1911) (ζωγράφος), Αγγελή Βούρη ή Ταλιαδόρο (1844-1957) (ξυλογλύπτη) και Αλέξανδρο Βούρη ή Ταλιαδόρο (1897-1970) (ξυλογλύπτη).
Β΄. Οικογένεια Σκαλιστή ή Σιάχα με Κώστα Σκαλιστή, Δημήτρης Σκαλιστής (Σιάχας) (1827-1916 ή 1917) ξυλογλύπτης, Γιάννης Σκαλιστής, Βασίλης Σκαλιστής (γιος του Κώστα) ξυλογλύπτης, Μάρκος Σκαλιστής (γιος του Δημήτρη) (1886-1948) ξυλογλύπτης, τα παιδιά του Γιάννη Νικόλαος (ξυλογλύπτης) και Γεώργιος (μαραγκός), τα παιδιά του Βασίλη Κώστας (ιερέας στο Επταχώρι) ξυλογλύπτης, Χαράλαμπος (στα Ιωάννινα) ξυλογλύπτης και Γεώργιος (στο Αγρίνιο) ξυλογλύπτης, καθώς και ο γιος του Μάρκου Ζώσιμος ή Ζωσιμάς (μαραγκός).
Γ΄. Οικογένεια Ρούμελη (με ληξιαρχικά στοιχεία) με πρώτο τον Νικόλαο Ρούμελη (1830-1890) ξυλογλύπτη και Γιώργο Ν. Ρούμελη (1870-1940) μαραγκό.
Δ΄. Οικογένεια Παπαγεωργίου (ληξιαρχικά στοιχεία) με τον Κώστα Παπαγεωργίου (1830-1900) ξυλογλύπτη (ο οποίος κατασκεύασε σύμφωνα με μαρτυρία του Αλέξανδρου Βούρη το θρόνο του βασιλιά της Βουλγαρίας και πέθανε στη Βάρνα) και τον Θεμιστοκλή Παπαγεωργίου (1870-1940) ξυλογλύπτη».
Για την επαρχία της Κόνιτσας επίσης διασώζονται και άλλα ονόματα ξυλογλυπτών και τα ταξίδια τους. «Πλήθος ξυλογλυπτών έδωσαν τα χωριά της Ηπείρου σε όλους τους κλάδους της ξυλογλυπτικής (εκκλησιαστική, κοσμική, ποιμενική), όπως το Τούρνοβο (Γοργοπόταμος), το Λισκάτσι (Ασημοχώρι), η Βούρμπιανη, το Μέτσοβο, η Σαμαρίνα και άλλα. Οι ξυλογλύπτες ακολουθούσαν τα μπουλούκια των μαστόρων στις αποδημίες τους και δούλευαν μαζί. Τις περισσότερες φορές, οι ξυλογλύπτες δεν έγραφαν τα ονόματά τους, γιʼ αυτό και σήμερα ελάχιστα ονόματα διασώθηκαν. Η Πυρσόγιαννη είναι γνωστή μόνο για τους πελεκάνους της πέτρας και τα μπουλούκια των μαστόρων της. Δίπλα σʼ αυτούς δούλεψαν τεχνίτες μαραγκοί από την Πυρσόγιαννη που άφησαν αξιόλογα ξυλόγλυπτα έργα σε όλο το βαλκανικό χώρο. Ο Γιώργος Περώνης και ο γιος του Γιαννούλης έφτασαν μέχρι τον Καύκασο. Ο Γιαννούλης δούλεψε πολλά χρόνια στα Μπιτόλια (Μοναστήρι) της Σερβίας. Διακρίθηκε περισσότερο στην κατασκευή μιναρέδων (ξύλινο οβελό). ʼφησε πολλά έργα στη γειτονική Αλβανία και πέθανε στην Πυρσόγιαννη στις αρχές του αιώνα (σ.σ. εννοεί του 20ου). Μάλιστα κουβάλησε μαζί του από τα Μπιτόλια και την λιθανάγλυφη πλάκα του τάφου του, που ως τα σήμερα σώζεται στο νεκροταφείο της Πυρσόγιαννης. Ονομαστοί Πυρσογιαννίτες μαραγκοί ήταν και οι Παγναίοι (οικογένεια Παγώνη), οι Ντουκαίοι (οικογένεια Δούκα) και ο Χαράλαμπος Ζγολόμπης. Από τους νεώτερους, ο Στέφανος Δούκας, ο Βασίλης Περώνης και ο γιος του Διονύσης, δούλεψαν στην παλιά Ελλάδα (Σπάρτη, Ξυλόκαστρο) και στην Ήπειρο».
Ο Χρηστίδης αναφέρει πως «Οι ταβαντζήδες της Κόνιτσας και οι σκαλιστάδες, προέρχονταν από τα χωριά, κύρια Τούρνοβο (Γοργοπόταμο) και Λισκάτσι (Ασημοχώρι), όπου σχεδόν όλοι κάναν αυτή τη δουλειά, καθώς και Χιονιάδες και Βούρμπιανη».
Στα Γιάννενα συναντήσαμε τα εργαστήρια ξυλογλυπτικής τέχνης ή εταιρείες των: 1) Λέτσιου Αυγερινού 2) Χ. Πέτσιου και Γ. Βαλάκου 3) Β. Μπέτση και Σ. Χουλιάρα (οι οποίοι έχουν δημιουργήσει Ξυλογλυπτική Ο.Ε.), 4) Χ. Καρατζά 5) Α. Κατσάνου και Χ. Θεοδωρίδη (Ο.Ε.) 6) Ευ. Σταμούλη και Κ. Ρίζου (Ο.Ε.), 7) Αφοι Λ. Γεωργιάδη, 8) Γ. Γεωργιάδη, 9) Σ. Βαγγελή και Λ. Τασιούλα (Ο.Ε.), 10) Μ. Τσόντζου και Α. Ηλία (Ο.Ε.), 11) Βαγγέλη Κ. Γκόγκου, 12) Ν. Κύρκου.
Στην υπόλοιπη Ήπειρο συναντήσαμε εργαστήρια όπως του Χριστίδη Δημητρίου από το Αηδονοχώρι Κόνιτσας που έχει το εκθετήριό του στο Μπουραζάνι και της Έλλης Παπαδημητρίου και ΣΙΑ Ε.Ε., από την Γραμμενίτσα της ʼρτας. Σίγουρα εκτός από αυτούς θα υπάρχουν και άλλα, μικρότερα ή μεγαλύτερα και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Πολλοί από αυτούς είχαν εκθέσει τα έργα τους σε ομαδικό περίπτερο του Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ στην 5η Πανελλήνια εμπορική έκθεση της HELEXPO, «Ήπειρος '97», που έγινε 4-8 Ιουνίου 1997 στα Γιάννενα.

Σχετική Βιβλιογραφία