comitech

εκτύπωση θέματος

Σπουδαιότατα έργα έχουν χτίσει οι Ηπειρώτες μαστόροι της πέτρας στο διάβα των αιώνων. Αρχοντόσπιτα και απλά ταπεινά σπίτια, εκκλησιές μικρές και μεγάλες με επιβλητικά καμπαναριά, μοναστήρια, σχολεία, μύλους, λιοτρίβια, νεροτριβές, χάνια, βρύσες κ.ά.
Αλλά και γεφύρια μονότοξα ή πολύτοξα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, χτισμένα κυρίως το 18ο και 19ο αιώνα, έργα φημισμένων Ηπειρωτών μαστόρων, αποτελούν καταπληκτικά αρχιτεκτονικά μνημεία, δείγματα μιας πλούσιας λαϊκής κληρονομιάς στον τομέα της τέχνης της πέτρας. Κατασκευές τέλειες, συμμετρικές, αρμονικά δεμένες με το τοπίο, σταθερές και ανθεκτικές στο χρόνο και στις πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες. Οι χτίστες και όταν ακόμα έγιναν πολλοί, γνώριζαν τέλεια την τέχνη τους. Γιατί τη δουλειά την μαθαίνανε από μικρά παιδιά και από την αρχή. Η προαγωγή σε κάθε βαθμίδα ήταν σταδιακή και κάτω από το άγρυπνο μάτι του πρωτομάστορα. Πέρα απ’ αυτό, επειδή έχτιζαν κατά ζευγάρια, ο έξω (ο καλύτερος) θα πρέπει να νοιαζόταν για το πώς χτίζει ο μέσα, γιατί έχτιζαν και έδεναν τον τοίχο μαζί.
Η ικανότητα του χτίστη δοκιμαζόταν και στις τρέχουσες κατασκευές και περισσότερο στα ψηλότερα σπίτια. Και ο απλός τοίχος για να χτιστεί καλά θέλει τέχνη, ιδίως στις διασταυρώσεις των μέσα και έξω λίθων: οι «μπατικές» πέτρες, που φτάνουν αρκετά πιο βαθειά από τη μέση του τοίχου, αλληλεπικαλύπτονται στις διαδοχικές στρώσεις, σα να σχηματίζεται μια κολώνα, ένα υποστύλωμα. Αυτά τα «δεσίματα» αυτές οι κολώνες, σε καλή δουλειά γινόταν ανά 1μ. ʼλλα δύσκολα σημεία ήταν οι «κολώνες» (οι στενοί λαμπάδες μεταξύ των παραθύρων), όταν ο τοίχος ήταν «βέργα» (δηλ. δεν δενόταν με άλλους κάθετους σ’ αυτόν), το τελευταίο «δέμα» ή «κούρσο», δηλαδή το ψηλό σημείο του τοίχου (γιατί οι πέτρες ανέβαιναν χέρι-χέρι με τους μαστόρους στην ίδια ανεμόσκαλα), ο προσδιορισμός της κλίσης της στέγης για τους αγράμματους και το «τσιβίκωμα» στο «πλάκιασμα» της στέγης. Πολλοί αγράμματοι μαστόροι είχαν αδυναμία στον υπολογισμό της κλίσης της στέγης, ενώ για τον πρωτομάστορα η «τσατή» ήταν «αέρα-παρασί» (= εύκολη δουλειά).
Πολλά από τα σπίτια, σύμφωνα και με την επιθυμία του ιδιοκτήτη, κοσμούσαν και με διάφορα λιθανάγλυπτα. Βρίσκονται στο νότιο τοίχο, στη «φάτσα», δεξιά και αριστερά από το τοξωτό υπέρυθρο της εξώπορτας. Ο σκοπός τους δεν ήταν μόνο να διακοσμήσουν το σπίτι ή να τονίσουν κάποιο στοιχείο του, αλλά άλλος, κυρίως συμβολικός. Έντονες ανάγλυφες μορφές ωοειδούς ανδρικού προσώπου, άγγελοι με τα φτερά ανοιγμένα, σταυροί, πουλιά με ανοιχτά φτερά. Το πρόσωπο είναι ο φύλακας άγγελος του σπιτιού. Ο σταυρός είναι καθαρά συμβολικό στοιχείο, αποτρεπτικό και φυλακτικό. Το πουλί είναι το περιστέρι, σύμβολο του καλού πνεύματος, σύμβολο ειρήνης.

Κοντά στο χωριό Ραφταναίοι των Τζουμέρκων, στον ποταμό ʼραχθο, υπάρχει το περίφημο ιστορικό γεφύρι της Πλάκας, χτισμένο το 1866 από τον φημισμένο πρωτομάστορα από τα Πράμαντα Κώστα Μπέκα. Μονότοξο, με διάδρομο τόξου που έχει τη μορφή πλατύσκαλων και είναι στρωμένος με καλντερίμι, φέρει χτιστό προστατευτικό στηθαίο. Με ύψος 19 μ., πλάτος 3,2 μ. και μήκος που φτάνει τα 40 μ. το καθιστά ως το μεγαλύτερο σε μήκος μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων.