Αρχείο Ελληνικού Χορού © Αρχείο Ελληνικού Χορού

εκτύπωση θέματος

H ΠΑΠΑΔΙΑ

Οργανικός σκοπός που χορεύεται στην ʼρτα, στην Πρέβεζα, στο Ξηρόμερο και στα Γιάννενα. Είναι ένας αυτοσχεδιαστικός χορός του πρώτου, χωρίς συγκεκριμένο βήμα, σε πεντάσημο ρυθμό.

Χαρακτηριστικό του, αποτελούν τα πολλά τσαλίμια, οι στροφές και τα καθίσματα. Σε πολλές περιοχές, οι μερακλήδες «στήνουν τα ποτήρια πυροστιά» και χορεύουν επάνω.
Καταλήγει στην 6σημη μορφή του τσάμικου και μόλις τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν λόγια στη μελωδία.

ΠΕΡΑΤΙΑΝΟΣ

Μικτός κυκλικός χορός που χορεύεται και στη απέναντι Λευκάδα, με διμερή εναλλασσόμενη χορευτική φόρμα και λαβή με λυγισμένους αγκώνες.
Το χορευτικό μοτίβο του συρτού εναλλάσσεται με αυτό του Τσάμικου (με 6-8-10 συνήθως βήματα ανάλογα με το συνοδευτικό τραγούδι).


ΜΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ ΠEPATIANH ( Τραγούδι Λελόβου)

Χορός με διμερή εναλασσόμενη φόρμα που χορεύεται στη περιοχή Λελόβου με εναλαγγή του Συρτού στα Τρία και του Τσάμικου


ΜΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ ΠEPATIANH
(Στα τρία)
Μια παπαδιά περατιανή
πάει κοντά στους κλέφτες
(Tσάμικο)
πάει κι ο παπας πάει κοντά
πάει παρακαλώντας

Στα τρία
-Κοντοκαρτέρει παπαδιά
δυό λόγια για να πούμε

Tσάμικο
Το πού τ' αφήνεις τα παιδιά
το έρημο το σπίτι

Στα τρία
- Φωτιά να κάψει τα παιδιά
φωτιά να μπει στα σπίτι

Tσάμικο
κι εγώ Θα πάω κλέφτισσα
θα πάω κοντά στους κλέφτες
(ή: θα πάω με τους λεβέντες)


ΓΑΪΤΑΝΑΚΙ
Αποκριάτικος χορός της ευρύτερης Περιοχής της Πρέβεζας και της ʼρτας.
Το Γαιτανάκι είναι ένα κοντάρι με πολύχρωμες κορδέλες που κρατείται στο κέντρο του χορού. Οι χορευτές άνδρες και γυναίκες εναλλάξ, κρατώντας τις κορδέλες χορεύουν σε αντίθετη κατεύθυνση πλέκοντας τις κορδέλες. Στη συνέχεια, με αλλαγή κατεύθυνσης του χορού τις ξεπλέκουν.
Χορεύεται ως συρτός στα δύο με διάφορες συνοδευτικές μελωδίες.


ΓΙΑΤΡΟΣ
Παλιός κυκλικός χορός που χορεύεται σε όλη την Ηπειρο ως συρτό στα δύο ή στα τρία. Με την ονομασία αυτή έγινε γνωστός μετά το 1960, όταν στην μελωδία, που συναντάται στην κατάληξη πολλών παλιών ηπειρώτικων μοιρολογιών, προστίθενται τα λόγια.
Η παλιά μελωδία που υπάρχει καταγραμμένη σε δίσκους 78 στροφών λέγεται Ελμπασάν


ΜΕΝΟΥΣΗΣ

Κυκλικός χορός με ομοιογενή χορευτική φόρμα και λαβή με λυγισμένους αγκώνες ή από του ώμους. Συναντάται σε όλη σχεδόν την Ήπειρο με πολύ μικρές αλλαγές στον στοίχο του τραγουδιού ή τα βήματα του χορού. Το κινητικό του μοτίβο αποτελείται από δέκα βήματα. Πήρε την ονομασία από το γνωστό συνοδευτικό του χορού τραγούδι

Ο ΜΕΝΟΥΣΗΣ

Ο Μενούσης, ο Μπερμπίλης κι ο Ρεσούλ αγάς,
σε κρασοπουλειό πηγαίναν για να φαν, να πιουν.
Κει που τρώγαν, κει που πίναν, κει που γλένταγαν,
κάπου πέσαν σε κουβέντα– ή κάποιος άνοιξε κουβέντα - για τις όμορφες.
–Oμορφη γυναίκα που' χεις, βρε Μενούσ' αγά!
Πού την ξέρεις; πού την είδες και τη μολογάς;
-Χτες την είδα στο πηγάδι που ‘ παίρνε νερό
και της 'διυσα το μαντήλι και μου το 'πλύνε.
-Κι αν την ξέρεις κι αν την είδες, πες μας τι φορεί
-Ασημένιο μεσοφόρι με χρυσό πουλί
Κι ο Μενούσης μεθυσμένος πάει την έσφαξε,
το πρωί ξεμεθυσμένος πάει την έκλαψε.
-Σήκω, πάπια μ ', σήκω, Χήνα μ’, σήκω, γαλανή μ’ ,
σήκω, ντύσου και στολίσου κι έμπα στο χορό,
να σε ιδούν τα παλικάρια, να μαραίνονται,
να σε ιδώ κι εγώ ο καημένος, να σε χαίρομαι.

ΟΣΜΑΝΤΑΚΑΣ Η ΣΑΜΑΝΤΑΚΑΣ

Ιστορικό τραγούδι, της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου που αναφέρεται στον Αρβανίτη Οσμάν – Τάκα που καταδικασμένος σε θάνατο ζήτησε ως τελευταία χάρη πριν την εκτέλεσή του να χορέψει. Ο λεβέντικος χορός του συγκίνησε τον εκτελεστή του τον μπέη του Μαργαριτίου που του χάρισε τη ζωή.
Ανδρικός αργός, μεγαλόπρεπος, αυτοσχεδιαστικός χορός του πρώτου. Ακολουθεί τον τρίτο ήχο σε ρυθμό τετράσημο. Χορεύεται σε όλη την Ήπειρο από ικανότατους χορευτές που έχουν τη δυνατότητα να αυτοσχεδιάσουν και να δημιουργήσουν με τη διάθεση της στιγμής.

ΟΣΜΑΝΤΑΚΑΣ

Aιντε! Οσμαντάκα, τη λεβεντιά σου να 'χα!
Τη λεβεντιά σου να 'χα! Γεια σου, Οσμάντάκα!
Αιντε! Σύ κοιμάσαι και γω νυστάζω
Σε συλλογιούμαι κι αναστενάζω.
Μαύρα μου μάτια και κοντυλογραμμένα,
Ως πότε θα κοιμόσαστε χώρια από μένα?
Ξύπνα, Οσμάντάκα!και βάλε τα τσαρούχια!
Στρίψε τη μουστάκα! Γεια σου Οσμαντάκα!

1η παραλλαγή (Ηπείρου)
Γειά σου Οσμαντάκα,
τη λεβεντιά σου να΄χα
τη λεβεντιά σου να΄χα,
γειά σου Οσμαντάκα.
Εσύ κοιμάσαι
κι εγώ νυστάζω,
Σε συλλογιούμε
κι αναστενάζω.
Ξύπνα Οσμαντάκα
και βάλε τα τσαρούχια,
στρίψε τη μουστάκα,
γειά σου Οσμαντάκα.

2Η ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ (Ηπείρου)
ʼιντε Οσμάν Τάκα,
στρίψε τη μουστάκα,
γεια σου Οσμάν Τάκα.
ʼιντε Οσμάν Τάκα,
τη λεβεντιά σου να 'χα,
γεια σου Οσμάν Τάκα.
ʼιντε ωρέ, εσύ κοιμάσαι
κι εγώ νυστάζω,
σε συλλογιούμαι κι αναστενάζω.
Γεια σου Οσμάν Τάκα, τα
η λεβεντιά σου να 'χα.

3Η ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ (Αφοί Χαλκιά, 1950)
Ωρέ Σαμαντάκα,
τη λεβεντιά σου να 'χα. (δις)
Ωρέ γεια σου Σαμαντάκα.
Αχ! εσύ κοιμάσαι κι εγώ νυστάζω,
Σε συλλογιούμαι κι αναστενάζω.
Ξύπνα Σαμαντάκα
και βάλε τα τσαρούχια,
Στρίψε τη μουστάκα,
γεια σου Σαμαντάκα.

ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

α. Κινητικό μοτίβο
Στο (1,2), γίνεται άρση του δεξιού ποδιού, ελαφρά λυγισμένου, μπροστά από το αριστερό που εκτελεί συγχρόνως δύο αναπάλσεις.
Στο (3), το δεξί πόδι πατάει προς τα δεξιά.
Στο (4), γίνεται άρση του αριστερού ποδιού, ελαφρά λυγισμένου, προς τ' αριστερά.
Στο (5), το αριστερό πόδι πατάει μπροστά από το δεξί προς τη φορά του χορού.
Στο (6), το δεξί πόδι πατάει προς τη φορά.
Στο (7), το αριστερό πόδι πατάει μπροστά από το δεξί προς τη φορά του χορού.
Στο (8), το δεξί πόδι πατάει προς τη φορά και λίγο προς τα πίσω, ενώ συγχρόνως γίνεται στροφή των δαχτύλων των ποδιών και του σώματος προς τ΄ αριστερά.
β. Κινητικό μοτίβο
Στο (1), το αριστερό πόδι πατάει μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
Στο (2), το δεξί πόδι πατάει προς τη φορά.
Στο (3), το αριστερό πόδι πατάει μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
Στο (4,5), γίνεται άρση του δεξιού ποδιού, ελαφρά λυγισμένου, μπροστά από το αριστερό που εκτελεί συγχρόνως δύο αναπάλσεις.
Στο (6), το δεξί πόδι πατάει με το μπροστινό τμήμα του ταρσού πίσω από το αριστερό.
Στο (7), το αριστερό πόδι εκτελεί ένα πολύ μικρό βήμα προς τ' αριστερά.
Στο (8), το δεξί πόδι πατάει πίσω από το αριστερό, προς τ' αριστερά.
Στο (9), το αριστερό πόδι πατάει κοντά στο δεξί στην προσοχή.


ΓΚΕΚΑΣ
Κυκλικός χορός σε 5σημο ρυθμό, παραλλαγή του Ζαγορίσιου. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στα Ζαγοροχώρια, στην περιοχή Ιωαννίνων, και στην περιοχή Παραμυθιάς και του Φαναρίου, με λαβή με λυγισμένους τους αγκώνες. Τ' όνομα του πήρε από το ομώνυμο τραγούδι που συνόδευε το χορό και αναφερόταν στον Γκέκα.

ΓΚΕΚΑΣ
-Γεια σον, μωρέ Γκέκα, γεια σου, Βεληγκέκα, για σύρε το χορό
και στο γύρισμά σου για πέρασε από δω.
- Εσύ κι αν δε με Θέλεις, παντρεύομαι κι εγώ και παίρνω μαύρα μάτια και παίζω και γελώ.


Κινησιολογική ανάλυση
Στο (1), το δεξί πόδι πατούσε προς τη φορά.
Στο (2), το αριστερό πόδι πατούσε μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
Στο (3), το δεξί πόδι ερχόταν σε άρση πίσω από το αριστερό, ελαφρά λυγισμένο, ή πατούσε με το μπροστινό τμήμα του ταρσού κοντά στη φτέρνα του αριστερού.
Στο (4), το δεξί πόδι πατούσε προς τη φορά.
Στο (5), το αριστερό πόδι πατούσε μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
Στο (6), το δεξί πόδι πατούσε προς τη φορά.
Στο (7), το αριστερό πόδι πατούσε μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
Στο (8), το δεξί πόδι πατούσε στη διάσταση (δεξιά).
Στο (9), γινόταν μικρή άρση του αριστερού ποδιού, ελαφρά λυγισμένου, στο πλάι ή πίσω από το δεξί, ενώ συγχρόνως το δεξί εκτελούσε μια μικρή ανάπαλση.
Στο (10), το αριστερό πόδι πατούσε προς τ' αριστερά (αντίθετα της φοράς).
Στο (11), το δεξί πόδι πατούσε μπροστά από το αριστερό προς τ' αριστερά.
Στο (12), το αριστερό πόδι πατούσε στη διάσταση (αριστερά).
Στο (13), γινόταν μικρή άρση του δεξιού ποδιού, ελαφρά λυγισμένου, στο πλάι ή πίσω από το αριστερό, ή πατούσε με το μπροστινό τμήμα του ταρσού κοντά στη φτέρνα του δεξιού που εκτελούσε συγχρόνως μια ανάπλαση.


ʼλλοι χοροί που συναντώνται στην περιοχή είναι ο Ζαγορίσιος και το
Αρβανιτοβλάχικο.


ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΙΚΟ.
Ανάλογα με την μελωδία το αρβανιτοβλάχικο χορεύεται στα τρία -σε αργούς σκοπούς-, ή στα δύο -στους γρήγορους.


ΜΠΕΡΑΤΙ Η ΜΠΕΡΑΤΗΣ
Χαρακτηριστικός αργός σκοπός σε οκτάσημο ρυθμό 8/4 (2+3+3). Χορεύεται στις περιοχές Φιλιατών, Πωγωνίου, Κόνιτσας όχι πάντα με τον ίδιο τρόπο. Η ονομασία του μας παραπέμπει στο Βυζαντινό κάστρο της Ηπείρου «Βεράτιον». Το γεγονός όμως ότι στην Ήπειρο, Θεσσαλία, Μακεδονία συναντάμε άλλον χορό με την ονομασία Μπεράτι, με επτάσημο ρυθμό 7/4 (3+2+2) μας κάνει να αναζητήσουμε αλλού την προέλευσή της ονομασίας του. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των τους είναι ο αργός και βαρύς τρόπος που παίζονται, οι συνοδευτικοί σκοποί. Ο Χαρακτηριστικός τρόπος αυτού του βαριού τρόπου παιξίματος μάλλον ευθύνεται για το όνομα του χορού.

Το χορευτικό μοτίβο περιλαμβάνει δεκαέξι κινήσεις που εκτελούνται σε δύο μουσικά μέτρα, οκτώ κινήσεις σε κάθε μουσικό μέτρο. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι τοποθετούνται σε ανοιχτό κύκλο, με κράτημα των χεριών από τις παλάμες . Χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις. Παραλλαγές στο χορευτικό μοτίβο πραγματοποιεί ο πρωτοχορευτής και είναι συνήθως στροφές, καθίσματα, ψαλίδια. Σε αρκετές περιοχές ο χορός χορεύεται μόνο απ’ τον πρωτοχορευτή. Στην Πρέβεζα το βαθύ μπεράτι ήταν σκοπός που παίζονταν συχνά στο παρελθόν